Basel, Universitätsbibliothek, A XI 72
Creative Commons License

Aus: HAN. Verbundkatalog Handschriften - Archive - Nachlässe, 2020.

Handschriftentitel: Sammelband (Theologie)
Entstehungszeit: 15. Jahrhundert
Beschreibstoff: Bll. I (herausgelöstes vorderes Spiegelblatt), 90, 95, 96, 101, 102, 109, 110, 116, 117, 123, 124, 142, 143, 151, 152, 160, 161, 168, 169, 176, 177, 184, 185, 192, II (herausgelöstes hinteres Spiegelblatt) Pergament, Rest Papier. Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Stern (Briquet 14929?), ein durch Zerschneiden undeutlich gewordenes Zeichen, Krone (Briquet 4636?), Säule (Briquet 4399), Traube, Dreiberg (unvollständig), 2 Kreise mit zwei auf einander senkrecht stehenden Durchmessern und gerader Linie zwischen den beiden Kreisen. Viele Blätter stark abgegriffen und beschmutzt, besonders diejenigen, welche ursprünglich Vorder- und Rückseite eines selbständigen Stückes gebildet haben. Auf manchen Blättern hat die Tinte durchgeschlagen und das Papier angefressen.
Umfang: 1 Band (184 Blätter): mit Buchschmuck/Illustration
Format: 14,5 x 10,5 cm
Seitennummerierung: Moderne Bleistiftfoliierung: I.1-35.37-47.49-55.57-61.67-102.104-193.II. Die bei den Zahlensprüngen fehlenden Blätter wurden offenbar auch gezählt; teilweise ist der verbleibende Streifen foliiert, z.B.: 48.65
Lagenstruktur: Auf ein Erstellen der Lagenformel wurde verzichtet, da die Handschrift sehr eng gebunden ist und viele Blätter herausgeschnitten worden sind.
Seiteneinrichtung: Schriftraum 6-7,5 x 10-10,5 cm
Schrift und Hände: Verschiedene Hände des 15. Jahrhunderts: 1) 2r-11v, 16r-16v, 23r-24v, 37v-38r, 41r-54r, 68r-79r; 2) 11v-14r, 16v-17r; 3) 14v-15v, 17v (nicht vor 1418), 18v-22v, 25r-37r, 38v-40v, 57r-60v, 79v; 4) 54r-55v 5) 81r-154r, 156r-192v; 6) 154v-155v 7) 193v
Musiknotationen: 153r, 169r-169v Musiknoten
Buchschmuck:
  • Rote, 116r-135r wechselnd auch blaue, Kapitelüberschriften. Rote Absatzinitialen; 105r-165r wechseln blaue und grüne Initialen. Majuskeln und Versanfänge rot, bzw. auch blau und grün gestrichelt. Wichtigere Stellen rot unterstrichen. Gelegentlich rote Marginalien.
  • Initialen:
    • Rote, gelegentlich auch blaue und grüne Lombarden.
  • Miniaturen/Zeichn.:
    • 108r eine ganzseitige Miniatur: zwei knieende Engel, eine Monstranz mit Hostie zwischen sich haltend. 103r enthielt, wie aus den Resten ersichtlich, ebenfalls eine Miniatur, ist aber jetzt herausgerissen.
Einband: Aus zusammengeklebten Blättern einer Papierhandschrift des 15. Jahrhunderts hergestellte Pappdeckel, mit gepresstem Schweinsleder überzogen; mit Schliesse (abgerissen). Das vordere und das hintere Spiegelblatt, Bruchstücke einer Pergamenthandschrift (Urkunde?), wurden bei der Reparatur des Einbands (1938) herausgelöst (foliiert I, II).
Hauptsprache: Lateinisch
Inhaltsangabe:
  • Ir-Iv leer bis auf Frg. Ir (Urkunde?)
  • 1r Titel, alte Signatur, Besitzvermerk Ti, Bede Meditaciones, E lxxiii. Liber Cartusiensium in Basilea, in quo continentur subscripta.
  • 2r-2v Ps.-Beda Venerabilis: De septem verbis Christi in cruce oratio >Incipit oracio venerabilis Bede presbyteri< Benedictum sit dulce nomen domini dei nostri Ihesu Christi …–… in regno meo epulari, iocundari et commorari per infinita secula seculorum amen.
    Dieses Gebet erneut: 100v-101v.
    Druck: PL 94, 561
  • 2v Versus Nunc lege, nunc ora, nunc animi fervore labora, nunc contemplare, nunc scripturas meditare …–… legere, orare, meditari, contemplari, querere, respondere, laborareque requiescere.
  • 3r-11v Ps.-Beda Venerailis: De meditatione passionis Christi per septem diei horas libellus >Dictamen nobilissimum meditandi passionem nostri< >Aliqui sancto Bernhardo ascribunt<. Sepcies in die laudem dixi tibi …–… ad monumentum eiusdem domini nostri Ihesu Christi, qui vivit et regnat in secula seculorum amen.
    Druck: PL 94, 561-568
  • 11v-12v Oratio de passione domini >Iohannes papa xxiius concedit omnibus hanc oracionem devote dicentibus trecentos dies indulgenciarum peccatorum mortalium< >Oratio de passione domini<. Deus, qui pro redempcione mundi incarnari …–… et salva me propter nomen tuum benedictum amen.
  • 12v-13v Stabat mater dolorosa >Sequitur bona oracio de gloriosa virgine< >Bonifacius papa dedit devote dicentibus orationem sequentem vii annos et iiiior carenas et beatus Gregorius papa dedit vi annos<. Stabat mater dolorosa …–… ad palmam victorie amen.
    Wackernagel, Philipp. - Das deutsche Kirchenlied von der ältesten Zeit bis zu Anfang des XVII Jahrhunderts I. - Leipzig 1864, S. 161f.
    Analecta hymnica Bd. 54, Nr. 201
  • 13v-14r Oratio de compassione >Alia oracio de compassione< Memento, obsecro, dulcis Maria mater …–… et astat modo a dexteris in celis regina regnanti. Qui vi.
  • 14v-15v Orationes Suscipe, domine Ihesu Christe, has oraciones …–… et te sine fine laudare amen.
  • 15v Oratio ad patrem >Ad patrem< Domine sancte pater propter tuam largitatem et filii tui passionem …–… nihil me contristet nisi culpa amen.
  • 15v Oratio ad filium Domine Ihesu Christe, cor meum tuis wlneribus saucia …–… ibi suum terminet appetitum amen.
  • 16r-16v Orationes de passione domini >Oraciones de passione domini< >Ad matutinas<. Cristus factus est obdiens deo patri >Hora prima<. …–… domine Ihesu Christe, fili dei vivi, pone mortem passionis tue et misericordiam tuam inter iudicium meum et animam meam amen.
  • 16v-17r Jacobus Mediolanensis: Oratio in prologo stimuli amoris >Oracio ad dei amorem< Dulcissime Ihesu, transfige medullas anime mee …–… firma et immobiliter semper sit radicata mens mea et cor meum amen. >Explicit oratio contenta in libro, qui intytulatur stimulus amoris<.
  • 17v Bonaventura (?): Oratio >Post meditacionem vel leccionem passionis domini Ihesu Christi dicat homo subsequentem oracionem Boneventure< Deus meus, bone Iesu, concede mihi …–… innocens mater tua et penitens Magdalena in ipsa passionis tue hora senserunt amen. [Notiz:] Item anno domini 1418 in octava visitacionis beate virginis indui habitum Carthusiensium et eodem tempore fui xxiii [=22 ½] annos.
  • 18r leer
  • 18v-19v Oratio de sancta trinitate >De sancta trinitate< O gloriosa et individua trinitas …–… et gratiarum accione resurgam per Christum.
  • 19v-20v Thomas von Aquin: Oratio >Oracio sancti Thome de Aquino predicatoris< Concede michi, misericors deus, que tibi placita sunt, ardenter concupiscere …–… et tuis gaudiis perfrui in patria per gloriam amen. Idem fiat [Verweis auf das nächste Stück].
  • 20v-22v Abbas Isaac: Oratio >Oracio abbatis Ysaac< Domine, qui super Lazarum plorasti …–… salvatoris nostri nunc et in futuro seculo amen.
  • 22r Henricus de Kalkar: Oratio Pie domine, qui me vile lutum …–… virtus et fortitudo deo nostro nunc et in eternum in omnia secula seculorum amen.
  • 22v Bernhard von Clairvaux: Zitat aus Bernhard von Clairvaux Bernhardus: O Carthusienses, altissima est professio …–… nostrum est sapere, intellegere, cognoscere et frui.
  • 23r-24v Orationes de proprio angelo >De proprio angelo< Summe curie civis, angele dei, qui ad custodiam fragilis vite mee deputatus es, tibi gratias ago de tua fideli custodia >item de proprio angelo<. Obsecro te, sancte angelice spiritus [23v ] >Item de proprio angelo<. O bone angele [24r ] >Item de proprio angelo<. Veni sancte angele >Item de proprio angelo<. Rogo te angele dei …–… angele, qui meus es custos, virtute superna me tibi conmissum serva, defende et guberna amen.
  • 24v Oratio pro humilitate et contra vanam gloriam Ihesu mitis et vere paciencie forma et humilitatis exemplum …–… et tandem pervenire in vitam eternam. >Mihi concede<. Et hoc peto mihi concedi per meritum matris tue et omnium sanctorum tuorum et fideles defunctos a peccatis liberare amen.
  • 25r-28r Oratio Cisterciensis cuiusdam pro amore dei Domine deus omnipotens, qui es fons et origo tocius bonitatis, exaudi me …–… et sacietur ab uberibus consolacionis sine fine amen. >Explicit bona oracio pro amore dei Cysterciensis<. [Nachtrag:] Omnipotens sempiterne deus, miserere huic famulo tuo indulge per Christum deum nostrum.
  • 28v-33v Oratio quae Carthusia vocatur Incipit oracio de sacramento corporis et sanguinis domini nostri Ihesu Christi edita secundum statum triplicum [sic] salvandorum scilicet incipiencium, proficiencium, et perfectorum habens novem partes ex primis literis dictarum partium trahens nomen, quod est Carthusia …–… serena gaudia collatus deus noster Ihesus Christus, qui cum patre etc. >Explicit Carthusia beati Bernhardi<.
    Dieses Gebet erneut 131r-135r. Vgl. Meyer/Burckhardt, Bd. 2, S. 522.
  • 33v-35r Arnulfus de Boeriis: Speculum monachorum Si emendacionis vite desiderio tactus …–… a corde suo plene poterit exstirpare, quod prestare dignetur nobis deus, ipse qui cum patre etc. >Explicit speculum monachorum Bernhardi maxime beati<.
    Druck: PL 184, 1175-1178 (unter den Bernhard von Clairvaux fälschlich zugeschriebenen Werken).
  • 35v-37r Excerpta varia >Ysidorus< Sermo vanus vane consciencie iudex est …–… revocare consuetudinem omnino posset.
    Zitate aus Isidorus, Bernardus, Gregorius, Johannes Chrysostomus, Abbas Isaac, Hieronymus, Petrus Damiani.
  • 37v-38r Orationes de angelis >De sancto Michaele< O beatissime Michael archangele preciose >De omnibus angelis<. Obsecro vos omnes angeli >De proprio angelo<. Precor suppliciter [38r ] >De proprio angelo<. Angele dei bone, qui datus es mihi >Salutatio animarum<. Avete omnes fideles anime …–… associetque vos suis sanctis angelis et secum faciat vos sine fine gaudere, qui vivit etc.
  • 38v-40v Cottidiana suffragia >Sequuntur cottidiana sufragia< >De sancta Barbara<. Salve Barbara martir [39r ] >De sancta Katherina<. Salve Katherina virgo dulcis [39v ] >De sancto Onufrio<. O sancte Onufri pater care [40r ] >De sanctis orationes<. [oben an der Seite, scheint ein Titel für die ganze Gruppe zu sein] [40v ] >De sancto Iohanne<. Vox tua, o bone Ihesu, plena suavitate melliflua …–… ad dona perveniat sempiterna.
  • 41r-43v Orationes praeparativae >Orationes preparative< >Quando vis ire ad sacramenta<. Ad mensam dulcissimi convivii tui [42v ] >Quando vis ire ad sacramentum<. Ecce omnipotens et miscericors deus [43r ] >Salutacio ad dominum nostrum preparativa<. Ave Ihesu Christe, salus mundi [43v ] >Item alia preparativa<. Deus, qui de indignis dignos >In elevatione corporis Christi<. Ave Christe, corpus natum de Maria virgine …–… nos illo pane celi dignas effici amen.
  • 44r-45v Orationes de Maria virgine deque beata Magdalena >Oracio valde bona de beata virgine et de tota passione domini< Sancta Maria per illum, qui animam tuam pertransivit, gladium dolorum [44v ] >Beata Magdalena<. Salve, pia Magdalena, spes salutis [45r ] >Item de beata virgine<. Salve exaltata super omnes choros [45v ] >De beata virgine<. Gaude dei virgo immaculata >Item de beata virgine<. O gloriosa dei genitrix virgo >De beata virgine<. [Verse] Absit, quod credam, quid pars sit putrida quedam claustri virginei …–… aulam virgineam.
    Ausführliche Randbemerkungen
  • 46r-46v Orationes de virginibus >Incipiunt oraciones diverse de virginibus< >De beata Dorathea<. Ave gemma virtuosa Dorathea Ave Gertrudis virgo grata [46v ] >Apollonia<. Virgo Christi egregia pro nobis Apollonia >De beata virgine<. Ave regina celorum …–… et pro nobis semper Christum exora. [Notiz] Pretereundo cave, ne sileatur, ave.
  • 47r Orationes de sancta Barbara >De sancta Barbara psalmus< >Alia oracio<. Sancta Barbara virgo pia, que sustinuisti opprobrium >Oratio<. Intercessio, quesumus, domine …–… pura et sincera confessione percipere mereamur.
  • 47r-47v Oratio bona contra pestilentiam Sancte Sebastiane, magna est fides tua, intercede pro nobis …–… a periculo corporis et anime valeat liberari per Christum dominum nostrum amen. [Nachtrag] Initium sancti evangelii secundum Iohannem: In principio erat verbum et verbum erat apud deum et deus etc.
  • 47v Pro silentio >Pro silentio tenendo petat homo et dicat< Pone, domine, custodiam ori meo …–… postulo auxilium beate virginis et omnium sanctorum amen.
  • 49r-49v De sanctis orationes >Oratio apostolorum< Sanctissimi amplissimi domini nostri Ihesu Christe, Petre, Paule >Item apostolorum oratio<. O Petre princeps apostolorum >Item oratio de omnibus sanctis<. O gloriosa dei genetrix virgo semper Maria …–… in omnibus hominis operibus amen.
    [Nachtrag] Bernhardus: O Maria, est tibi quasi osculum audire hunc versum anglicum ave Maria ave Maria dicite.
  • 50r-54r Gratiarum actiones >Graciarum accio post missam< Domine Ihesu Christe, deus meus, misericordia mea, remitte mihi misero peccatori omnia peccata >Item graciarum accio<. Gratias ago immense maiestati tue [50v ] >Graciarum accio<. Sit mihi, benignissime pater, hoc dulcissimum sacramentum tuum [51r ] >Graciarum accio<. Tu es certe, quem habeo, quem avide sitivi [51v ] O rex regum et dominus dominancium [52r ] >Graciarum accio<. Gracias ago tibi, piissime, quod me ad sacrum officium sacerdotale elegisti [52v ] >Item graciarum accio<. Sicque Ihesu dulcissimum sacramentum corporis et sanguinis >Itam alia graciarum accio bona<. [53r ] Domine my, nullatenus tibi reconciliari valeo …–… et perduc eos in locum refrigerii, lucis et pacis per temetipsum, domine Ihesu Christe, qui cum patre et spiritu sancto vivis etc. etc. amen.
    52v der letzte Titel (rubriziert), danach keine Auszeichnungen mehr, evtl. markieren die Abschnitte einzelne Stücke.
  • 54v-55r Nota de sacramento altaris ex praeparatione cordis >Nota de sacramento altaris ex preparacione cordis< Quid est, quod manna ad solem liquefiebat …–… remissio omnium delictorum quo ad 4tum.
  • 55r Ex tractatu fratris David. >Ex tractatu fratris David< Ad missam libenter ministra …–… redibis ad eandem devocionem, in qua ante dormiens [abgeschnitten, Lesung unsicher] fuisti.
  • 55v Abbas Isaac: Ex tractatu abbatis Ysaac de vigiliis >Ex tractatu abbatis Isaac de vigiliis< Noli putare, o homo, quod inter operaciones monachorum …–… a dilatacione divinarum causarum.
  • 57r-58v Oratio pro peccatis >Deus in nomine< >Oracio pro peccatis<. In unione doloris tui, qui causam doloris mei assumpsisti …–… ad te tendam, ut felici exitu ad te merear pervenire, qui vivis et regnas etc.
  • 58v-59v De mane cum surrexeris >De mane cum surrexeris< Mane, cum surgo, intende ad me, domine, et guberna omnes actus et verba mea …–… et ambulare in via tua toto tempore vite mee per redemptorem animarum nostrarum dominum nostrum.
    • [Nachträge] > Thomas de Aquino< Non est ille pauper, qui non habet, sed qui non appetit. >Gregorius<. Exterior incompositio corporis est indicium indevote mentis.
  • 60r-61v Orationes aliquot Suscipe confessionem meam, unica spes salutis mee, domine deus meus >Require post de patre de filio<. Domine Ihesu Christe, pater misericordie, rogo te toto corde [60v ] >De spiritu sancto<. Spiritus alme, qui uterum intemerate virginis Marie tua virtute fecundasti [61r ] >De beata virgine<. Per misericordiam, domina clementissima, qua semper consolaris omnes ad te clamantes [66v ] >Ad communionem<. Domine sancte pater eterne, da mihi indigno famulo …–… anime et corporis contra dyabolum infestantem firmissimam defensio [sic] amen.
  • 67r-67v leer
  • 68r-75v Orationes dicendae in elevatione necnon praeparatoriae >In elevacione< Ave Christe vinculatus >In elevatione<. Ave principium nostre creationis >Item in elevacione<. Ave caro Christi >Item in elevacione<. O nuda humanitas [68v ] O bone Ihesu, suscipe hodie sacrificium a nobis indignis peccatoribus Gratias tibi ago domine Ihesu Christe [69r ] >Item in elevacione<. O anima Christi sanctifica me >Item alia in elevacione<. Sanctissima anima Christi sanctifica me >Item alia preparatoria<. Creator omnium rerum visibilium et invisibilium [69v ] >In elevacione<. Aspice ad me infelicem pietas immensa >Item oracio preparatoria<. >Oracio preparativa beati Ambrosii<. Summe sacerdos et vere pontifex, qui te obtulisti deo [72v ] >Oracio preparatoria<. Altissime deus, ignosce mi misero >Item alia<. Conditor meus, Christe unigenite, fili dei omnipotentis, propicius esto mihi peccatori [73r ] >Item alia<. Benignissime ac misericordissime, serenissime ac clementissime domine deus [74r ] >Item alia bona<. Si ante oculos tuos, domine, culpas, quas fecimus [74v ] >Item alia<. Indignum me fateor tuis sacris misteriis [75r ] >Item preparatoria<. Deus, qui non mortem, sed penitentiam desideras peccatorum >Item alia<. Suscipe, sancta trinitas, hanc oblacionem, quam tibi offero, imprimis, ut iustum est >Item alia<. Suscipe, sancta trinitas, hanc oblacionem, quam tibi offero pro me misero peccatore >Item alia preparatoria<. Suscipe, sancta trinitas, hanc oblacionem, quam tibi offero pro animabus famulorum …–… ut illorum consorcio vita perfruantur eterna amen.
  • 75v Exhortatio animae ad sumendum corpus Christi >Item alia< Eya dulcis anima, soror mea cara, tuo dilectissimo sponso lectum para …–… paratus [sic] habe sinus.
    Druck: Mone, Lat. Hymnen Bd. 1, Nr. 231 (die letzte Strophe von Mone fehlt hier)
  • 75v-76r Oratio praeparatoria ad sacram communionem Salve saluberrima salus infirmorum …–… peccatori iungere rogo te amanter.
    Ohne Zwischenraum, Auszeichnung, Initiale o. ä. unmittelbar anschliessend an das vorangehende Stück.
  • 76v-79r Orationes prosaicae >Item preparativa< Conscientia culpabilis vite trepidus >Item alia<. Conscientia quidem trepida ad altare tuum, domine, accedimus [77r ] >Item alia<. Ante oculos tue maiestatis reus conscientie tristis assisto >Item alia<. Summe sacerdos et vere pontifex Ihesu Christe [77v ], von hier an keine Titel mehr] O my domine, accedam mensam tuam [78r ] Ad fontem misericordie accedo ego miser peccator [78v ] Ne irascaris, queso, domine, ne irascaris [79r ] tibi laus vera misericordia …–… pro omnibus doloribus et beneficiis tuis domine deus meus amen.
  • 79v Compunctio sancti Thomae de Aquino ad sanctam eucharistiam >Oracio beati Thome< Adoro te devote latens veritas …–… presta mee menti de te vivere.
    Druck: Mone, Lat. Hymnen Bd. 1, Nr. 209 (unvollständig, hört auf mit Vers 19; es fehlen also die Verse 20-28).
  • 80r-80v leer
  • 81r-89r Formula morum novitiorum >Incipit tractatus qui dicitur formula morum< >Prefacio<. In nomine patris et filii et spiritus sancti amen. Sunt aliqua necessaria servis dei et animabus eorum valde utilia, que volo tibi, serve dei, manifestare …–… studeas ergo pacifice conversari cum fratribus tuis et eris benedictus. >Explicit formula morum noviciorum<.
    [Notiz] Forsitan edita a sancto Thoma de Aquino. Quare?
  • 89v Nota de septem horis canonicis Nota quod a vigiliis nocturnis recolat homo omnes humanas miserias et neccessitates …–… a completorio usque ad sompnum gaudia ruminet paradysi. [Es folgen einige Federproben].
  • 90r-95r Cursus de passione domini In nomine domini omne genu flectatur celestium, terrestrium et infernorum …–… dulce nomen domini nostri Ihesu Christi et laudabile ac gloriose nomen virginis matris eius Marie sit benedictum et glorificatum per infinita secula seculorum amen.
  • 95r-95v Anselm von Canterbury (?): Oratio beati Anselmi >Sequitur oracio beati Ancelmi< Domine Ihesu Christe conditor mundi, qui cum sis splendor …–… tuo sim semper domine adiutorio consolatus amen.
  • 95v-96r Oratio de sancta trinitate >Item alia oracio de sancta trinitate< Dominator deus omnipotens, qui es trinitas una …–… doce me facere voluntatem tuam, quia deus meus es tu. Tibi gloria in secula seculorum amen.
  • 96r-96v Oratio Omnipotens sempiterne deus, qui cuncta creasti ex nihilo, tibi, domine, commendo die ac nocte animam meam et corpus meum …–… ut per ea consequi mereamur vitam eternam. Qui vivis et regnas amen.
  • 96v-99v Matthaeus de Cracovia: Oratio devota >Sequitur oratio devota magistri Mathei de Crocovia sacre theologie professore< >Oracio devota magistri Mathei de Cracovia Polonie eximii in Theologia doctoris Pragensis et postea episcopi Wormaciensis de miseriis sancte matris ecclesie<. Domine Ihesu Christe, qui ecclesiam tuam sanctam sponsam vocare …–… debita reddatur graciarum actio, laus, honor et gloria per infinita seculorum secula amen.
  • 99v-100r Orationes duae anonymae Domine non secundum peccata nostra facies nobis neque secundum iniquitates nostras retribuas nobis. [100r ] Domine exaudi orationem meam et clamor meus ad te veniat, oremus: Deus, qui errantibus, ut in viam possint redire iusticie, veritatis tue lumen ostendis [2. Gebet] O benignissime Ihesu Christe, respice super me peccatorem miserrimum oculis misericordie …–… et cum latrone in celesti paradiso te eternaliter videam amen.
  • 100v-101v Ps.-Beda Venerabilis: De septem verbis Christi in cruce oratio >Oracio venerabilis Bede presbiteri< Domine Ihesu Christe, qui septem verba die ultimo vite tue in cruce pendens …–… et continua protectione confirmes, qui cum deo patre et spiritu sancto vivis et regnas deus per omnia secula seculorum amen. >Hanc oracionem composuit venerabilis Beda presbiter et gloriosam virginem Mariam per triginta dies ante horam sui obitus ad suum videbit auxilium preparatam<.
    Dieses Gebet bereits: 2r-2v
  • 102r Federprobe, Besitzvermerk
  • 102v-104v leer
  • 105r-107r Salutatio de passione et vita Christi sive Sertum Christi Ave Ihesu conditor, veritas et vita …–… presta te colentibus virtutem meritorum. [Hier erweitert um die Verse] Ave pie fili dei, miserere, precor, mei ad te ferar te visurus, wltu tuo fruiturus per eterna secula amen.
    Analecta hymnica Bd. 36, Nr. 5 (Anhang S. 228).
  • 107v Orationes prosaicae duae Ave Ihesu Christe, verbum patris, filius virginis [2. Gebet] Deus, qui ob redempcionem humani generis proprium filium tuum …–… colligere valeamus per eundem Christum dominum nostrum amen.
  • 108r-110r Hymnus de corpore Christi O Ihesu manna cordium, te donans degustari …–… sic trahor nunc esurie, sed tunc fruar plenarie, quod Ihesus prestet amen.
    108r Miniatur; dieses Stück fehlt bei Chevalier, Repertor. hymnol. und in Analecta hymnica medii aevi.
  • 110v leer
  • 111r-114r Arnulfus de Lovanio: Oratio ad unum quodlibet membrorum Christi patientis in cruce Salve mundi salutare, salve Ihesu salve care >Ad pedes salvatoris<. >Ad genua salvatoris<. [112r ] >Ad manus salvatoris<. [112v ] >Ad latus salvatoris< [113r ] >Ad pectus salvatoris<. [113v ] >Ad faciem salvatoris<. …–… in cruce salutifera amen. >Versus<.
    [Nachträge] Ecce crucem domini, fugite partes adverse; vicit leo de tribu Iuda, radix David, alleluia dicite in nacionibus, quia regnavit dominus deus a ligno. Collatio (?). Oremus: Custodi, domine, gregem tuum et oves pascue tue, Ihesu Christe pastor bone, et quos in ligno transgressionis errantes per virgam crucis retrahis et redemis, eos ab incursu luporum hostilium nunc et in exitu vite securos esse concede per temet ipsum, domine Ihesu Christe, qui cum patre et spiritu sancto vivis et regnas amen.
    Dreves, Ein Jahrtausend lateinischer Hymnendichtung, Bd. 1, S. 324, Nr. 1
  • 114v-115r Orationes quattuor Gracias ago tibi, domine Ihesu Christe, pro sexaginta et quadringentis et quinquies mille wlneribus [2. Gebet] Domine Ihesu Christe, in hora exitus mei precor te misericordie tue memorare [3. Gebet] Benedico te, domine, natum in humanitate [4. Gebet] Anima Christi sanctifica me …–… ut cum angelis tuis laudem te et videam te in secula seculorum.
  • 115v leer
  • 116r-119v Orationes ad honorem passionis Iesu Christi Qui ad eterna gaudia desiderat venire, debet deum diligere et ad honorem passionis eius has oraciones devotissime dicamus [Bis hier Einleitung]. Sequitur ergo: Gracias ago tibi, domine Ihesu Christe etc. paginam verte (?) [von Ledersignakel verdeckt]. [116v ] >Ad vesperam<. Gracias ago tibi, domine Ihesu Christe, quia tu es deus meus et salvator meus [117r ] >Ad conpletorium<. [117v ] >Ad matutinas<. [118r ] >Ad primam<. [118v ] >Ad terciam<. [119r ] >Ad sextam<. [119v ] >Ad nonam<. …–… ut ad beatorum gloriam merear feliciter pervenire amen.
    Rhythmische Prosa mit reimenden Satzschlüssen, Stundengebete.
  • 120r-131r Bernhard von Clairvaux (?): Planctus sive Granum passionis seu devotionis >Incipit psalterium beati Bernhardi Abbatis de passione domini nostri Ihesu Christi et habet tres quinquagenas, hic incipit prima< Te ut in memoriam revocem, salvator mihi benignissimus assit consolator …–… requiro te in munere retribucionis. Gloria patri et filio et spiritui sancto sicut erat in principio et nunc et semper etc. >Experimentum probatum, quod si quis istud psalterium suprascriptum omni die sexta feria per quadragesimam in honore passionis Ihesu Christi devote oraverit beato fine ex hoc mundo feliciter transeat amen et (?) profiat.
    Analecta hymnica Bd. 35, Nr. 2
  • 131r-135r Oratio quae Carthusia vocatur >Infrascriptas oraciones quis legere potest, cum corpus dominicum communicare intendit et eas compilavit quidam Carthusiensis multum devotus, sillabicando autem paragropha istarum oracionum habebis hanc vocem: Carthusia< Creator omnium rerum …–… ad nupcias sempiterna gaudia collaturus amen. >Explicit opus Carthusiensis<.
    Dieses Gebet bereits: 28v-33v
  • 135v-142v leer
  • 143r-146r Orationes ad Mariam virginem Domina mea sancta Maria, perpetua virgo virginum [145r ] Et sicut ego vere certus sum, quod dilectus filius tuus nichil negans te honorat [145v ] Interveniat pro nobis, domine Ihesu Christe, nunc et in hora mortis nostre apud tuam piissimam misericordiam gloriosa virgo Maria [146r ] precor te, piissima dei genitrix virgo Maria, per patrem omnipotentem, qui te creavit Sancta Maria, mater domini nostri Ihesu Christi …–… in caritate perfecta cum sano intellectu amen.
    Wo ein Gebet endet und ein neues anfängt, ist nicht immer klar ersichtlich. Die Anfänge, die oben angeführt sind, sind in der Handschrift durch eine Lombarde markiert. Das Gebet Interveniat pro nobis erneut 161r, Sancta Maria mater domini nostri erneut 166r
  • 146v-153r Bonaventura (?): Psalterium minus beatae Mariae >Incipit prima quinquagena psalterii beati Bernhardi in laudem gloriose virginis Marie< Ave, virgo, vite lignum, que perhenni laude dignum …–… digna sono cymbalorum.
    Analecta hymnica Bd. 35, Nr. 12
  • 153r-154r Orationes ad Mariam virginem Te matrem laudamus, te dominam confitemur, te eterni patris stellam maris splendidior illuminat [bis hierher mit Musiknoten]. Tibi omnes angeli, tibi celi et universe potestates [154r ] >Ita conclud< [abgeschnitten, wahrscheinlich: "conclude"].
    • Ave candidum lilium …–… et precibus ad te feliciter pervenire valeamus per temet ipsum domine Ihesu Christe etc.

    Druck: Mone, Lat. Hymnen Bd. 2, Nr. 501 (ohne den prosaischen Schluss "Ave candidum").
  • 154v-155r Philippus Cancellarius (?): Septem gaudia beatae virginis Mariae >Hec sunt septem gaudia beate virginis Marie< Virgo templum trinitatis …–… et conserva a peccatis et perduc nos cum beatis ad regna celestia.
    Druck: Mone, Lat. Hymnen Bd. 2, Nr. 457 (Mones Verse 127-132 fehlen hier)
  • 155r-155v Orationes aliquot Benedicatur hora, qua deus homo natus est [155v, 2. Gebet] O domina misericordissima, sancta dei genitrix Maria [3. Gebet]
    • >Salutacio quedam sancte crucis<. Ave Ihesu Christe, pro nobis in cruce pendens …–… inter me et te et inter omnes homines.
  • 156r-157r Septem gaudia beatae Catharinae virginis [156r-157r, Haupttext] >Septem gaudia beate Katherine virgini<. Gaude virgo Katherina …–… dignos faciat nos amore amen.
    • [157r, prosaisches Gebet] Ora pro nobis, beata virgo Katherina …–… ad montem virtutum, qui Christus est, pervenire mereamur per Christum amen. [Federprobe, Eingangsworte des Hymnus 108r-111r ] O Ihesu manna cordium care.
  • 157v leer
  • 158r-161v Septem tristitiae beatae Mariae Ave Maria mater Christi pia celestis imperatrix, tu es virgo dya …–… [161r ] doloris gladius petransivit per temet ipsum domine Ihesu Christe etc.
    [161v Zeichnung: in der Mitte des Blattes ein grosser Ring, in den vier Ecken kleinere Ringe mit Inschriften; oben links] Regina Francie. Sum nobilior et pulchrior Ungarie. [oben rechts] Regina Ungarie. Sum fortior et castior quam regina Arabie. [unten links] Regina Iherusalem. Sum sapiencior et humilior [...] [Text weggeschnitten]. [Mitte] Regina celorum. Ego mater misericordie, nobilissima, speciosissima, fortissima, castissima, ditissima, potentissima, omnium reginarum humilima.
    Vgl. Chevalier, Repertor. hymnol. I, 112, Nr. 1881. Nach Blume/Dreves, hymnol. Beitr. 2, 152 ist dieses umfangreiche Gebet nicht rhythmisch, sondern in Reimprosa geschrieben. Das Gebet 161v interveniat pro nobis... bereits 145v ]
  • 162r-165r Septem gaudia beatae Mariae virginis Gaude, Maria, mater Christi …–… qui solo nutu cuncta gubernat in secula seculorum amen.
    Vgl. Chevalier, Repertor. hymnol. I, 408, Nr. 6829 sowie Blume/Dreves, hymnol. Beitr. 2, 188. - Reimprosa.
  • 165v-166r Orationes duae ad Mariam virginem Precor te, piissima dei genitrix virgo [2. Gebet] Sancta Maria mater domini nostri Ihesu Christi …–… in fide recta, in spe firma, in caritate perfecta, cum sano intellectu.
    Das zweite Gebet bereits 146r ]
  • 166v-168v leer
  • 169r-169v Bruchstück eines geistlichen Gesanges [V]idi speciosam sicud columbam ascendentem desuper rivos aquarum …–… et sicut dies verni.
    Mit Musiknoten
  • 170r-176v leer (bis auf Besitzvermerk 176v)
  • 177r-178r Orationes de sancta Maria Michaeleque archangelo Oro te, beata virgo Maria O Maria piissima stella maris [177v ] >De beata virgine<. Propter gravamen et tormentum [178r ] Sancte Michael archangele, qui a domino potestatem accepisti …–… ubi te interveniente certam et quietam mansionem possidere merear amen.
  • 178v leer
  • 179r-183v Orationes de apostolis aliisque sanctis >De sancto Iohanne baptista< Inter natos mulierum [179v ] >Oracio de sancto Petro<. Beate Petre, princeps apostolici ordinis [180r ] >Oracio de sancto Paulo<. Sancte Paule apostole, vas electionis dei [180v ] >De sancto Andrea<. Sancte Andrea apostole domini nostri Ihesu Christi [181r ] >De sancto Iohanne evangelista et apostolo<. Valde honorandus est beatus Iohannes ewangelista [181v ] >De sancto Iacobo maiore<. Sancte Iacobe apostole [182r ] >De sancto Matheo<. Sancte Mathee apostole dei >De sancto Mathia<. Sancte Mathia apostole >De sancto Bartholomeo<. Sancte Bartholomee, apostole dei >Sancte Simon<. [183r ] Sancte Symon apostole dei >Iacobus minor<. Sancte Iacobe apostole domini nostri >Sancte Thoma<. Sancte Thoma apostole domini nostri [183r ] >De sancto Philippo<. Sancte Philippe apostole Christi >Sancte Thadee<. Sancte Thadee apostole Christi Sancte Barnabe apostole Christi …–… in die iudicii a parte sinistra me segrega amen. O sancte Barnaba, adiuva me et cetera ut supra de sancto Bartholomeo ibi semper require et invenies etc.
  • 184r-184v leer
  • 185r-186r Orationes de martyribus >De martiribus<. De sancto Laurencio<. Laurencius bonum opus operatus est >De sancto Georgio<. Fideles attendite Christi sanctum diligite >Christoferus<. Gaude martir Christofore [185v ] >De sancto Cornelio<. Insigni [sic] viri miracula >Sebastianus<. Sancte Sebastiane, magna est fides tua [186r ] >De sancto Adriano<. Hic est vere martir >De sancto Erasmo<. Sancte Erasme martir Christi preciose, qui in die dominico et in die resurrexionis deo oblatus fuisti et ab eo magnam leticiam // [Text bricht ab]
  • 186v-187v leer
  • 188r-189v Orationes de sanctis [G]aude Gregory comes inclite angelorum …–… ex eius [sc. Francisci] initiacione terrena despicere et celestium bonorum participacione gaudere per Christum.
    Neben Gregor und Franziskus (s.o.) werden genannt: Augustin, Hieronymus, Nikolaus, Martin, Antonius.
  • 190r-192r leer
  • 192v Orationes de beata Agnete Agathaque Sancta et deo digna beata Agnes Stans (?) beata Agatha in medio car[c]eris expansis manibus tota mente orabat …–… ut cuius [sc. Agathae] natalicia colimus per eius ad te exempla gradiamur per dominum nostrum Ihesum Christum filium tuum, qui tecum vivit et regnat deus per omnia secula seculorum amen.
  • 193r leer
  • 193v Oratio Quicumque dixerit hanc oracionem comprehendit ab Innocencio papa centum dies indulgenciarum [Beginn Gebet] Omnipotens metuende, adorande et intime visceribus cordium amande …–… natus et in tota vita tua humilime pauperime et laboriosissime.
  • IIr-IIv leer bis auf Frg. IIr (Urkunde?)
Entstehung der Handschrift: Aus der Basler Kartause. Besitzvermerke: 1r Liber Cartusiensium in Basilea, 81r Cartusiensium Basilee, 90r Liber Cartusiensium Basilee, 102r Liber Carthusiensium Basilee, 176v Liber est Carthusiensium in Basilea minori, 192v Liber Carthusiensium Basiliensium.
Erwerb der Handschrift: Eigent.: Öffentliche Bibliothek der Universität Basel
Bibliograph. Nachweise
  • Binz, Gustav. - Die Handschriften der Öffentlichen Bibliothek der Universität Basel / beschrieben von Gustav Binz. Abt. 1, Bd. 1, Die deutschen Handschriften der Öffentlichen Bibliothek der Universität Basel. Abt. A. - Basel : [Universitätsbibliothek], 1907, S. 353-361
  • Dreves, Guido Maria. - Ein Jahrtausend lateinischer Hymnendichtung : eine Bluetenlese aus den Analecta Hymnica mit literarhistorischen Erlaeuterungen / Guido Maria Dreves ; nach des Verfassers Ableben revidiert von Clemens Blume, 2 Bde. - Leipzig, 1909 (betr. 111r-114r,)
  • Lateinische Hymnen des Mittelalters / aus Handschriften hrg. und erklärt von Franz Joseph Mone, 3 Bde. - Aalen, 1964 (betr. 75v, 79v, 153r-154r, 154v-155v)
Literatur
  • Blume, Clemens. - Repertorium Repertorii : Kritischer Wegweiser durch U. Chevalier's Repertorium Hymnologicum : Alphabetisches Register falscher, mangelhafter oder irreleitender Hymnenanfänge und Nachweise mit Erörterung über Plan und Methode des Repertoriums. - Leipzig : Reisland, 1901 (betr. 158r-161v, 162r-165r,)
  • Scarpatetti, Beat Matthias von u.a. - Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz ..., Bd.1, Dietikon-Zürich 1977, Nr. 703
  • Krass, Andreas. - Stabat mater dolorosa. Lateinische Überlieferung und volkssprachliche Übertragungen im deutschen Mittelalter, München 1998, S. 25 u. passim (Register) (betr. 12v-14r)
  • Escher, Konrad. - Die Miniaturen in den Basler Bibliotheken, Museen und Archiven, Basel 1917, S. 133 Nr. 168
  • Haimerl, Franz Xaver. - Mittelalterliche Frömmigkeit im Spiegel der Gebetbuchliteratur Süddeutschlands, München 1952, S. 96-98
Online