Für diese Handschrift sind folgende Beschreibungen vorhanden

  • Lenz Philipp / Ortelli Stefania, Die Handschriften der Stiftsbibliothek St. Gallen, Bd. 3: Abt.V: Codices 670-749: Iuridica; Kanonisches, römisches und germanisches Recht, Wiesbaden, 2014, S. 102-118.
    (Standardbeschreibung, momentan angezeigt)
  • Scherrer Gustav, Verzeichniss der Handschriften der Stiftsbibliothek von St. Gallen, Halle 1875, S. 226-227.
    Zusätzliche Beschreibung anzeigen
St. Gallen, Stiftsbibliothek, Cod. Sang. 692
Creative Commons License

Lenz Philipp / Ortelli Stefania, Die Handschriften der Stiftsbibliothek St. Gallen, Bd. 3: Abt. V: Codices 670-749: Iuridica; Kanonisches, römisches und germanisches Recht, Wiesbaden 2014, S. 102-117.

Handschriftentitel: Sammelhandschrift von Gallus Kemli
Entstehungszeiten:
  • 1466
  • 1476
Frühere Signatur: D.n. 323
Beschreibstoff: Papier. Wasserzeichen: Ochsenköpfe vom Typ Piccard, Bd. 2/1, Abt. 9, Nr. 151–339 sowie Abt. 12, Nr. 371–474, Buchstaben P vom Typ Piccard, Bd. 4/1, Abt. 9.
Umfang: I-IV + 493 Seiten. Buchblock 264 Blätter.
Format: 22 × 15-16
Seitennummerierung: Paginierung I.v.A. I–IV, 1–180, 180a, 180b, 181–340, 340a, 340b, 341–343, 345–353, 353a, 353b, 354–359, 359a, 359b, 360–361, 361a, 361b, 362–363, 363a, 363b, 364–379, 379a, 379b, 380–381, 381a, 381b, 382–383, 383a, 383b, 384–389, 389a, 389b, 390–391, 391a, 391b, 392–393, 393a (oben und unten), 393b (oben und unten), 394–395, 395a, 395b, 396–403, 403a, 403b, 404–405, 405a (oben und unten), 405b (oben und unten), 406–415, 415a, 415b, 415c, 415d, 416–421, 421a, 421b, 422–425, 425a, 425b, 426–431, 431a, 431b, 432–483, 484–493.
Lagenstruktur: (VI+1)III14 + 4 VI120 + (V+1)142 + VI168 + (V+1)190 + (V+1)212 + 4 VI308 + (V+1)330 + (VI+1)355 + XI386 + (VIII+2)411 + IX437 + (III+1)451 + V473 + (I+7)491; p. III/IV, 121/122, 180a/180b, 191/192, 327/328, 353a/353b, 389a/389b, 391a/391b, 474487 sind Einzelblätter, p. 450/451 ist ein aus zwei Blättern (ohne Textverlust) zusammengeklebtes Blatt, dem die Blätter p. 438/439 und 440/441 entsprechen. Auf p. 387 und 484 klebt je ein Papierzettel, Ersterer beidseitig, Letzterer nur rückseitig beschrieben; p. 340a/340b und 444a/444b sind je ein eingelegtes, nicht mitgebundenes Blatt (nicht mitgezählt in der Lagenformel).
Zustand: Papier, p. III/IV, 180a/180b, 340a/340b, 353a/353b, 356/357, 363a/363b, 368/369, 386/387, 389a/389b, 395a/395b, 403a/403b, 405a/405b, 415a/415b, 415c/415d, 421a/421b, 425a/425b, 431a/431b, 432/433, 444a/444b sind kleineren Formats, manchmal unregelmässige Blattränder und abgegriffene Ecken; p. 335/336 zur Hälfte abgerissen (Textverlust).
Seiteneinrichtung: Schriftraum einspaltig, 16,5–19 × 10,5–11,5, p. 1319, 101103 zweispaltig, 18–19 × 11–12 (5–5,5), 37–48 Zeilen, p. 143173 38–41 Zeilen, p. 229260 29–30 Zeilen, meistens mindestens seitlich begrenzt durch Blindlinierung, gelegentlich (vgl. p. 143 – ca. p. 196) ebensolche für die Zeilen, p. 214236, 261330 seitlich begrenzt durch braune Tintenlinierung, p. 313, 316330 ebensolche für die Zeilen.
Schrift und Hände: Jüngere gotische Buchkursive, manchmal zur Bastarda stilisiert wie p. 214328, die gesamte Hs. von dem sich p. 331 selbst nennenden (per me Gallum presbiterum) Gallus Kemli geschrieben und annotiert, gemäss den eigenhändigen Datierungseinträgen p. 332 und 173 ungefähr im Zeitraum von 1466 bis 1476 entstanden.
Musiknotationen: p. 261307, 311312, 314315, 334 oben und 355 untere Hälfte eingerichtet für Hufnagelnotation und p. 308310 für Mensuralnotation auf vier Linien in brauner Tinte.
Buchschmuck:
  • zu Text- und Kapitelbeginn bis zu 3-zeilige Lombarden oder Zierbuchstaben, teils in roter Tinte, teils in Texttinte, häufig rubriziert,
  • p. 229260 zusätzlich mit zahlreichen roten Satzmajuskeln und roten Überschriften.
Spätere Ergänzungen: Korrekturen und Ergänzungen auf den Seitenrändern und auf zusätzlichen, mitgehefteten oder nur eingelegten Papierzetteln von Gallus Kemli.
Einband:
  • Flexibler Einband (Kopert) der 2. Hälfte des 15. Jh. Roter Lederumschlag mit Buchklappe, aus mehreren Stücken zusammengenäht und innen Schriftspuren abgelöster Makulatur. 2 Knopf-Wickelverschlüsse (vgl. Adler BV.1.1.2) auf der Vorderseite des Lederumschlags, wohl ahistorisch restauriert mit Lederriemen und Knöpfen. Der Buchblock ist durch direkte Schnürung mit dem Umschlag und dessen Verstärkung durch zwei lederne Rückenplatten verbunden (Szirmai, Archaeology, S. 287–290: »Bookblock attachment by primary tacketing«; Scholla, Libri sine asseribus, S. 80, vgl. auch ebd., S. 74–79).
  • Pergamentene und papierene Falzverstärkungen in den Lagenmitten; die Makulatur Ersterer entstammt einer lateinisch geschriebenen und mit Initialen in Federzeichnung (vgl. z. B. p. 36/37) ausgestatteten Hs. in karolingischer Minuskel des 11. Jh.
  • Die abgelöste innere Verstärkung des hinteren Umschlags bestand aus einer Urkunde des 15. Jh., genauer von 1461 (datum sexagesimo primo); p. I/II und 492/493 sind eine um den Buchblock gelegte und mitverschnürte pergamentene lateinische Urkunde des Konstanzer Offizials, die u. a. einen Raimundus und eine Mechtild Künlerin erwähnt und möglicherweise von Ehe- oder anderen Familienangelegenheiten handelt, geschrieben in jüngerer gotischer Buchkursive mit Schleifen des 15. Jh.
  • Auf p. II Inhaltsangabe, Datierung, Zuweisung an Gallus Kemli und Anleitung zur Sichtbarmachung verblichener Schriften von Ildefons von Arx: Continentur hoc libro
Inhaltsangabe:
  • III Inhaltsangabe sowie weitere Notizen. Incipit libellus cui nomen inditum est promptuarium ecclesiasticum
    Teilweise transkribiert von Werner, Beiträge, S. 206.
  • IV kopfstehend. Notizen, z. T. gestrichen, u. a. zu bestimmten Messen.
  • 1-6 Erläuterungen zur Bibel. >Li<brorum> bibliȩ< Penthatheucon incipitur: In principio creauit dominus celum et terram etc. [Gn 1,1]. Pro quo notandum quod tota sacra scriptura diuiditur in duas partes, scilicet in vetus et novum testamenta. Prima pars diuiditur …–… ascendunt per scripturam usque ad celos et descendunt usque ad abyssos. >Explicit.<
  • 6 Notiz zur Metapher und zu biblischen Korrekturvermerken. >Metaphora< Metaphora est tropus ut Grecorum et Latinorum docet peritia per quam scriptura plerumque loqui videtur>Figure astericus et obelus < Due sunt figure scilicet astericus et obelus et sunt duo signa quibus utebatur Origines in correctione LXX [Septuagintae] interpretationis …–… cum prius deesset.
  • 7-12 Hilfsmittel zur Bibel und Theologie
    • (7-11) Kurzerläuterungen zu den biblischen Büchern des Alten und Neuen Testaments. >Margarita biblie. Argumentum prohemiale< Qui memor esse cupit librorum bibliothece discat opus presens retinere Primus est liber Genesis in quo agitur …–… et habet 22 capitula.
    • (11) Definition der Theologie. >Diffinitio theologie< Theologia est ars artium, scientia scientiarum que super omnem philosophiam extollitur …–… ad aliquod faciendum deliberatum firmata etc.
    • (12)
      • Namen biblischer Bücher und einiger Kirchenlehrer lateinisch und deutsch. >Tituli librorum biblie in vulgari< Liber Genesis interpretatur: Das buch der geschepfte buch der zehen oder der clage.
      • >Doctores dicuntur< Gregorius der zucht lerere oder der sitten …–… oder der heymlichen offenbarung.
        Gefolgt von weiteren Einträgen. Cathalogus cathalogo Christum Iesum.
  • 13a-19a Hrabanus Maurus: Cena
    • (13a-19a) >Nvpcie Abbatheos< Quidam vir magnus et prepotens rex habitans in partibus orientis nomine Abbateos …–… beneficium dando cepit qui digne dedit.
      Vgl. Stegmüller, Repertorium biblicum, Nr. 8676. Ed. Christine Modesto, Studien zur Cena Cypriani und zu deren Rezeption (= Classica Monacensia 3), Tübingen 1992, S. 137, Z. 7 – S. 156, zu dieser Hs. (=Ga2) S. 122, 126, 130.
  • 19a-19b Bibelgenealogische und antijüdische Einträge. Filii Israel de quo Iudei processerunt filii prostitutorum et meretricum sunt. Dan et Neptali , Filii Iacobi Israel fuere nequam de quibus Iudei processerunt …–… plurimum occurrit in sacra scriptura. Rest der Spalte leer.
    Teilweise transkribiert von Doležalová, Reception (s. o.), S. 138–139.
  • 20-27 Speculum humanae salvationis: Prooemium und Capitulatio
    • (20-27) Proemium und Capitulatio >Capitulatio speculi humane saluationis< Expediens est et vtile videtur quod primo in hoc prohemio de quibus materiis et hystoriis agitur In primo capitulo agitur de casu Luciferi et suaroum sociorum …–… est in non invertant. >Explicit.<
      Stegmüller, Repertorium biblicum, Nr. 11765; Bloomfield, Incipits, Nr. 2076. Druck: Hain 14949.
    • (27) Einträge zur biblischen Genealogie, zum hohen Alter biblischer Väter und zur Circumcision.
      • >De patribus legis nove< Patres legis nove fuerunt ab Adam usque ad Abraham de stirpe Seth qui saltim deo tradiderunt cum operibus iusticie …–… similiter facite illos.
      • >De antiquitate et longevitate plurimorum vite sanctorum patriarcharum< Nemo putet falsum (?) que de antiquitate et annorum longevitate sanctorum patrum legis
      • >Circumcisio legis nove data est propter tria< Circumcisio data est tempore legis nove propter tria, primo ad debilitatem concupiscentie in membro generationis.
      Rest der Seite leer.
  • 28-37 Harmonia evangeliorum passionis domini
    • (28-37) >Incipit concordantia ewangelistarum passionis domini nostri Iesu Christi< Egressus Iesus cum discipulis suis trans torrentem Cedron [Io 18,1] …–… signantes lapidem cum custodibus [Mt 27,66]. >Explicit<
    Stegmüller, Repertorium biblicum, Nr. 11721
  • 37 Sieben Krankheiten allegorisch gedeutet. >Alia habet vii infirmitates < Prima infirmitas est corporalis inflatio per quem superbia intellegitur …–… super calida et afflictiam (?). Rest der Seite leer.
  • 38-103 Compendium compendii theologicae veritatis
    • (38-100) Text. >Conpendium conpendii theoloice [sic] veritatis. Et primo de diuinitate< Deum esse multis modis ostenditur. Primo agitur recta fides catholica. Deum esse testatur, quia deum credit. Credit in deum et credit deo. Credere vero deum est credere ipsum esse unum deum. Sed credere in deum ipsum credendo amare deum Unum deum esse ostenditur. Primo auctoritate Deut.: Videte quod ego sim solus etc. [Deut 32,39] …–… incomparabile est ad diem cum dies lucidior est. >Explicit compendium compendii theologice veritatis.<
    • (101a-103b) Capitula. >Retractatio titulorum< In libro primo de divinitate. Deum esse …–… pulchritudo creatoris quo estimatur. >Explicit.< Rest der Spalte leer.
    Inhalt: (3844) Liber I De divinitate, (4550) II De naturis rerum, (5165) III De peccatis, (6568) IV De humanitate Christi, (6890) V De virtutibus et gratia, (9095) VI De sacramentis, (96100) VII De fine mundi. Nicht identisch, aber im Aufbau ähnlich dem Compendium theologicae veritatis des Hugo Ripelin von Strassburg und vergleichbaren Werken.
    Vgl. Georg Steer, »Hugo Ripelin von Strassburg«, in: VL2 4, Sp. 252–266, besonders Sp. 255–258.
  • 104-141b Summula notabilium
    • (104-138) Text.
      • >Vestis aspera quinque bona facit< Primo vitia carnis domat Ps. Ego autem cum mihi molesti essent [Ps 34,13]. Indue. ti. Bern[hardus]: Mollia indumenta mollia anime (?) indicat …–… sustineri non possent.
      • >Mensa quadruplex< Prima mensa est materialis et carnalis Secunda mensa altaris ubi corpus et sangwis Christi
      • (105) >Pater noster continet vii petitiones< Pater noster qui es in celis per gloriam maiestatis, in terris per gratiam et misericordiam, aput inferos per severitatem et iustitiam
      • (106) >Pater noster excellit omnes alias orationes< Primo dignitate quia ab ipso filio dei facta est qui dixit ad discipulos …–… (138) >Demoniacus spiritualis< Primo demoniacus allidit hominem per superbiam et eradicans gemmina (?) [1 Wort?].
    • (138a-141b) Register. >Inventarius notabilium omnium prescriptorum sub certo numero inferto secundum ordinem literarum alphabeti< Angelorum dotes officiorum …–… Virtutes theoloicales [sic] naturales et morales. Christus dixit se filium hominis Christi nomina non conveniunt. Ydee descriptio. Rest der Spalte leer.
  • 142 De gradibus humilitatis >Gradus humilitatis regulares sunt xii< Primus est quia timor dei preponendus et ante oculos …–… 12us ut humilis sit. Incurvatus sum et humiliatus sum usquequaque [Ps 37,9].
    Vgl. Regula Benedicti, c. 7,10–66.
  • 143-173 Adamus Magister Summula de summa Raimundi
    • (143-172) Text. >Incipit sumula Raymundi de ecclesiasticis regulis et dogmatibus< In summis festis dicitur ad missam una / tantum collecta nisi sit coniuncta diei …–… Nullius uxorem, nullius concupito rem.
    • (172-173) Capitula. >Recapitulatio rubricarum< De collectis inponendis in primo folio …–… De decem preceptis. >Explicit summa Raymundi anno lxxvi [1476]<
    Walther, Initia, Nr. 9117; Bloomfield, Incipits, Nr. 2668; CALMA 1, S. 20: ADAM 3 und 4; CMD-CH 3, Nr. 55. Druck: GW 212–217; verglichen mit GW 216. Valls Taberner, La »Summula Pauperum« de Adam de Aldersbach, S. 72 fast identisches Incipit, S. 77 diese Hs. erwähnt; vgl. Schulte, Geschichte 2, S. 427–428; Franz J. Worstbrock, »Magister Adam«, in: VL2 1, Sp. 47–50.
  • 173-213 Kirchenrechtliche Anleitungen und Formulare und theologische Erläuterungen
    • (173) Zu Problemen der Weihe.
      • >De ordinatione indoctorum et indignorum< Queritur utrum episcopus peccet mortaliter indignum ad sacros ordines promovendo et videtur quod sit secundum istum Thomam …–… si malus est.
      • >De hiis qui furtiue uel per saltum promoti sunt< Super his dicit dominus Ebrandus. Cum quis sine conscientia proprii episcopi absque excommunicatione promovetur …–… statuta ecclesie moderne etc.
    • (174-176) Zur Kirchensynode. >Synodus sancta clericalis qualiter per episcopum in ecclesia celebrandus [sic] est forma generalis. Primo intimetur per comissarium < Fratres sacerdotes domini et cooperatores nostri ordinis estis. Nos quidem quamvis indigni locum Aaron tenemus …–… non obesse sive desse.
    • (176) Modus legendi abbreviaturas. >Ad intellegendum legere iura< Primo v. significat versum, c. paruum significat canonum, C. magnum significat codicem …–… a Albertus.
    • (177-179) Zur kanonischen Wahl. >In electione episcopi vel abbatis per modum scrutinii electio quomodo est celebranda canonica< Mortuo episcopo vel abbate constituatur certus dies et locus ubi electio est celebranda …–… acta sunt hec anno domini etc.
    • (179) Eintrag. Roma si vertitur vincat omnia etc. est caput mundi …–… sine lana.
      Vgl. evt. Walther, Initia, Nr. 3971; Walther, Proverbia, Nr. 4765.
    • (180-181) Anleitung und Formulare zur Präsentation, Investitur und Einweisung in kirchliche Benefizien. >Presentatio ad aliquod beneficium< Reverendo in Christo patri et domino domino N. episcopo Constantiensi necnon et eius vicario in spiritualibus …–… negotium reuertus.
    • (182-184) Anleitungen und Formulare zur Empfehlung von Kandidaten für Weihen durch den Bischof, zu Regularklerikern als Benefiziaten, zur Taufe von Juden, Heiden und Sarazenen. >Recommendatio ad sacros ordines mittendorum< Reuerendissimo in Christo patri et domino domino episcopo N. necnon et eiusdem venerabili patri in ecclesia sancta suffraganeo generali …–… finis huius rei.
    • (185-189) Prozessrechtliche Anleitungen und Formulare zur geistlichen Gerichtsbarkeit, teils lateinisch, teils deutsch. >Processus et forma quomodo procedendum sit in ecclesia in citationibus < Primo cum venerit citatio alicuius contra aliquem …–… adhuc indurato et aggravato. Rest der Seite leer.
    • (190) Zur Laiensynode. >In celebratione synodi laycalis consistalis (?) ordinarii < Item si aliqui blaspemi [sic] sint in deum …–… debite et ordinate teneatur. Rest der Seite leer.
    • (191-200) Casus papales secundum ius antiquum, ius novum et ius novissimum, casus suspensionum, irregularitatum et alia. >De iure antiquo. Incipiunt casus in quibus quicumque aliquod ab eisdem absoluit incurrit sentenciam excommunicationis a quo non potest nisi per sedem apostolicam absolvi. Ex antiquo iure collecta< Cum inter caritatis opera non sit minimum errantem ab erroris …–… et intellegere sane etc.
    • (200-201) Dekretalengesetzgebung zur Weihefähigkeit von Priesterkindern, zur Messhäufigkeit an Weihnachten und zur Keuschheit der Priester. >Utrum presbitorum filii sint ordinandi< Urbanus secundus ita dicit in decreto …–… licentiam coniugium sortiendi.
    • (201-213) Erläuterungen zur Enthaltsamkeit der Kleriker, zur Tonsur, Beichte, Absolution, zu Prinzipien der Predigt, zum Alleluja, zu den Festtagen des Jahres, zum Patriarchen Jakob und zur Himmelsleiter, zu Gaben u. a., möglicherweise z. T.
      • (206, 208, 211) Nikolaus von Lyra entnommen. O sacerdos vas incontinentie vas libidinis …–… quod absit.
  • 214-260 Liturgische Texte
    • (214-225) Calendarium. Ianuarius. A circumcisio domini …–… Silvestri pape.
    • (226) Komputistische Erläuterungen. >Annorum diuersitas et primo de magno anno< Item magnus annus completur reversis omnibus planetis …–… vel itineris vel munitionis.
    • (226-227) Orationes et meditationes.
      • (226) Orationes pro pace. >Pro pace oratio< Deus a quo sancta desideria recta consilia … , >Secreta< Deus qui credentes in te populos nullis finis … , >Complenda< Deus auctor pacis et amator quem nosse vivere cui …–… arma timeamus. Per do.
      • (227) Anweisung in schematischer Form zur Meditation des Priesters vor der Gabenbereitung. Hec habenda sunt a quolibet sacerdote antequam presumat accedere ad altare … Orationes pro ecclesia. >Oratio pro ecclesia< Ecclesie tue quas domine preces placatus admitte … , >Secreta< Protege nos domine quos tuis misteriis servientes ut diuinis rebus … , >Complenda< Quesumus domine deus noster ut quos divina tribuis participatione …–… sublacere periculis. Per. (228) Leer.
    • (229-234) Canon missae Te igitur clementissime pater …–… Nunc dimittis domine servum tuum secundum verbis etc.
    • (234-235) Orationes
      • (234) Orationes pro benefactoribus. >Pro benefactoribus oratio< Pretende domine famulis et famulabus tuis dexteram … , >Secreta< Lorum famularumque tuarum offerimus benignus assume … , >Complenda< Da famulis et famulabus tuis, quesumus, domine in tua fide et sinceritate …–… integritate vellantur. Per d.
      • (234-235 unten) Oratio pro commendatis. [D]eus qui caritatis dona per gratiam sancti spiritus tuorum Miserere, quesumus, domine, famulis et famulabus tuis pro quibus hoc sacrificium // z. T. beschädigt, bricht ab.
      • (235) Gloria. >Ymnus angelicus< Gloria in excelsis deo …–… dei patr// bricht ab. Credo. Credo in unum deum …–… resurrectionem mortuorum et vitam// bricht ab. (236) Leer.
    • (237-260) Missae et orationes
      • (237-242) Missa de trinitate. >Dominicis diebus officium de sancta trinitate< Benedicta sit sancta trinitas atque indiuisa …–… resuscitari precipias. Per d.
      • (243-246) Orationes pro sacerdote, parentibus, femina, in anniversario, pro sepultis, pro elemosineis, oratio generalis. >Pro sacerdote< Presta, quesumus, omnipotens deus ut anima famuli tui sacerdotis quem …–… esse participes. Per d.
      • (247-249) Missa de sancto spiritu >De sancto spiritu. Introitus< Dum sanctifficatus fuero in uobis congregabo …–… celebrare misterium. Per d.
      • (249-250) Missa de angelis. >Missa de angelis< Benedicite domino omnes angeli …–… sentiamus auxilio. Per.
      • (250-251) Missa pro peccatis. >Missa pro peccatis< Omnia que fecisti nobis domine in vero iudicio …–… curare langwiores. Per do.
      • (252-254) Missa de passione domini. >Missa de passione domini< Humiliavit semetipsum dominus noster Ihesus Christus …–… introire mereamur. Per tum do. p.
      • (254-255) Missa de sancta cruce. >De sancta cruce. Introitus< Nos autem gloriari oportet …–… defende subsidiis.
      • (256-260) Missa de beata virgine Maria. >Missa de beata virgine< Salve sancta parens enixa puerpera regem …–… nos deducant. Per eum d.
      • (260)
        • Orationes pro vivis et defunctis. >Oratio generalis pro uiuis et defunctis< Omnipotens sempiterne deus qui viuorum …–… omnium delictorum. Per.
        • Orationes pro salute unius vivi. >Pro salute unius viui< [E]xaudi, quesumus, omnipotens deus preces nostras quas …–… absolvere peccatis. Per.
  • 261-315 Gesänge vornehmlich des Ordinarium missae mit Notation
    • (261-264) 2 Kyrie.
      • (261) [K]yrie fons bonitatis, pater ingenite
      • (263) [K]yrie magne deus potentie
      Es folgen meistens abgekürzte und erläuterte Kyrie und meistens vollständige Gloria-Gesänge:
    • (264-270) De beata virgine Maria sive Rosarium. [K]yrie primo tempore
      • (267) Ungekürzt. [K]yrie rutilans maris stella Maria tu vocaris
    • (271-273) De angelis
    • (273) De apostolis
    • (274-275) In festo sanctorum nostrorum
    • (276-278) De confessoribus festive
    • (278-280) De virginibus
    • (280-282) In tempore paschali
    • (282-284) In tempore paschali de beata virgine Maria et ad rosarium
    • (285-286) In dominicis diebus
    • (286-288) In xii lectionibus et alia. Gloria in excelsis deo.
    • (289-307) Sanctus- und Agnus-dei-Gesänge, Letztere (290 und 294) in erweiterten Fassungen, zu bestimmten Festen:
      • (289-291) In summis festivitatibus. Sanctus sanctus sanctus dominus deus Sabaot
      • (291-292) Item
      • (292-293) Item
      • (293-295) In dedicatione et festivitate angelorum sanctorum
      • (295-300) Mehrmals De beata virgine Maria, darin
        • (296-297) >Prosam desuper hanc cantabis quando volueris ad placitum< Quem ut docet virga Yesse tempus erat et necesse
      • (300-301) In tempore paschali
      • (301-302) De apostolis
      • (302-303) De martyribus
      • (303-304) De confessoribus
      • (304-305) De virginibus
      • (305-306) Infra solemnes occasiones festivitatum
      • (306-307) In festis xii lectionum simplicibus Dona nobis pacem.
      (294) Ed. AH 47, S. 397, Nr. 451. (296) AH 45b, S. 100, Nr. 114.
    • (307) Incipit von Orationes/Hymni ad beatam virginem Mariam. Ohne Notation. >In diebus sabbatinis quando volueris ex devotione beate virgini < Salue regina misericordie, vita, dulcedo et spes nostra salue. Salve mater saluatoris vas electum , Ad te clamamus exules …–… alleluia tempus pascalis.
      Rep. Hymn. 18050, 18147.
    • (308-310) Vollständiges und abgekürztes Symbolum Nicaenum bzw. Pa- trem-Satz mit Mensuralnotation. [P]atrem omnipotentem factorem celi …–… et zetera [sic] ut communis habet usus.
    • (311) Abgekürztes Magnificat mit Angabe von 8 Toni in Hufnagelnotation. [M]agnificat anima mea dominum …–… mea dominum.
    • (311) In litaniis maioribus et minoribus. Abgekürzte Antiphon [Ps 43,26] mit Hufnagelnotation. [E]xsurge, domine, adiuva nos et libera nos …–… et patres.
    • (312) Antiphon. [A]ufer a nobis domine cunctas iniquitates …–… puris mentibus introire ad sacra sanctorum.
      Weitere Antiphonen mit Hufnagelnotation.
      • Exaudi, exaudi, exaudi domine preces nostras …–… pro nobis.
      • Miserere, miserere, miserere populo tuo quem …–… irascaris nobis.
    • (312-313) Litania; ohne Notation. Exaudi, exaudi, exaudi domine preces nostras. Sancte Iohannes baptista ora pro nobis …–… miserere populo etc.
    • (314-315) Benedicamus domino in Hufnagelnotation in summis festivitatibus, de apostolis, de martyribus, de confessoribus, de virginibus et in tempore paschali, mit weiteren Anweisungen zu ihrem Gebrauch. Benedicamus domino …–… alleluia, alleluia.
    Vgl. Bruggisser-Lanker, Musik und Liturgie, S. 31–32.
  • 316-328 Rituale
    • (316-322) Baptisma. >Benedictio baptismi maior< Benedictio breuior fontis regenerationis. Adiutorium nostrum in nomine domini. Oremus. [E]xaudi nos omnipotens deus et huius quoque …–… cum sale super baptismum etc. Rest der Seite leer.
    • (323-326) Unctio infirmorum minor. >Infirmi unctio minor< Hic modus iniungendi conpendiosior ponitus est propter infirmos quorum mortis periculum …–… maneat super nunc et semper amen. Rest der Seite leer.
    • (327-328) Unctio infirmorum minor. Sacerdos quando accessitur ad visitandum infirmum …–… ut patet requirendum. Rest der Seite leer, (329330) leer.
  • 331-356 Directorium et expositio in annum liturgicum
    • (331) Intimaciones temporum sacrorum et dierum solempnium necnon festorum ecclesie dei per me Gallum presbiterum Aduentus domini representat nobis tempus renouationis siue reuocationis …–… ut peccatores extorquant. Darin:
      • (332) Datierung am Seitenrand. Anno ab incarnacione Domini mcccclxvi [1466] collectus est hic libellus
      • (334) Puer natus in Bethlehem, lateinisch und deutsch, wohl mit dazugehöriger Hufnagelnotation. Puer natus in Bethleem hoc in anno Es ist ein kind geborn in Bethleem in disem jare
      • (335) In cena domini mit Hufnagelnotation. Alleph, quomodo sedet sola civitas plena populo, facta est quasi vidua … (357) Leer.
    (331) Vgl. den transkribierten Beginn in Werner, Beiträge, S. 207. Johannes Janota, »Puer natus in Bethlehem«, in: VL2 7, Sp. 904 (diese Hs. erwähnt); vgl. auch Rep. Hymn. 15779.
  • 358-398 Deutsche Predigten
    • (358-398) Deutsche Predigten und dazugehörige Anleitungen unter lateinischen Überschriften, begleitet von zahlreichen deutschen und lateinischen Einträgen, zu den Wochentagen, zu kirchlichen Fest- und Feiertagen und zu anderen besonderen Gelegenheiten wie Primiz oder Pestprozessionen. >Ius cancelli dominicis diebus omni tempore per totum annum secundum unum ritum et normam ecclesie< Sacerdos katholicus volens dominicis diebus precedens ad cancellos dicat: In nomine patris et filii et spiritus sancti Incipiens sic: Frid und gnad des almechtigen gottes Hút ist gelegen der heilig wirdig sunnentag, den gott selber hat geheilget, do er in sechs tagen hatt geschaffen hymel und erden …–… omnia subiecisti sub pedibus.
    Vgl. Boesch, Gallus Kemli, S. 139.
  • 399-403 Rituale et expositio
    • (399-402) De Baptisma. >Modus, forma et processus ad baptizandum puerum < Quando portatur puer baptizandus, si sacerdos non agnoverit parentes, interroget cuius sit puer uel utrum sit legittimus
    • (402-403) >De mulieribus introducendis post partum<consuetudines ecclesie.
    • (403-403b) Einträge. >Nota quare et quibus occasionibus abortiuntur mulieres< Primo utrum propter aliquam infirmitatem et deformitatem nature … , >De efficatia dominice orationis< Ysidorus dicit quod simbolum fidei et oratio dominica …–… >De oblationibus< Ad oblationem festorum est requirendum.
  • 404-416 Summula confessorum
    • (404) >Scrutinia in confessoribus audiendis virorum< Primo sacerdos industriosus volens audire confessiones exhortetur confitentem ne timeat nec verecundetur ut animosus sit se ipsum fortiter accusando … , gefolgt von schematischen Aufstellungen und Aufzählungen: >Confessionis itaque (?) fieri debet propter v< , >Confessionis species sex< , >Confessionis conditiones duodecim<
    • (405) >Confessionis circumstantie aggrauantes< , >Scrutinia virorum< Utrum sciat pater noster et simbolum
    • (405a) >Nota quod sunt multa pericula sacerdoti< Primum est diffamia quia confitentes diffamant sacerdotes … , >Quinque sensus interiores< Primo peccavi in sensu rationis quia
    • (405b) >XII consilia ewangelica< Primum voluntaria paupertas. Secundum castitas virginalis
    • (407) >Peccata in spiritum sanctum< , >Peccata clamantia in celum< , >Virtutes cardinales< , >Virtutes theoloycales< , >Novem aliana peccata<
    • (408) >Octo beatitudines< , >Secuntur scrutinia vlteriora<
    • (410) >De penitentiis iniungendis< Penitentie semper sunt iniungende secundum enormitatem culpe
    • (411) Auslegung der Bussen in Form von Pater noster, Fasten und Almosen. >Habetis et perfectis et completis partibus penitentie sacramentalibus secuntur partes penitentie actuales siue reales. Et prima pars est iniunctio alicuius summe orationum < Primo quibusdam penitentibus et non enormiter peccantibus ut primis et simplicibus datur per penitentiam unum Pater noster per annum quia unus dominus, una fides, unum baptisma credenda sunt
    • (414) De suspensione a communione. >Suspendendorum a communione in cena domini articuli xliii< Suspendendi sunt qui non sciunt Pater noster et symbolum
    • (415) Casus episcopales. >Secuntur casus episcopales< Ad episcopum mittendi sunt omnes qui in subscriptis obnoxii sunt. Omnes qui publice et illegittime sedent in concubinatu
    • (415a) >Casus sacerdotales ad episcopum mittendi< Mittantur ad auctoritatem episcopalem
    • (416) Casus papales. >Articuli casuum papalium< Ad dominum apostolicum transmittendi qui sunt in subscriptis obnoxii …–… ceteri casus requirendi in articulis decretalium ut supra habetur. Rest der Seite leer.
  • 417-423 Deutsche Gebete
    • (417) Gebete für die Lebenden. >Obsecrationes pro statu sancte matris ecclesie in dominicis intimatis festivitatibus sanctorum et dierum solempnium < Die heilgen und alle gottes heilgen helfent mir anrüffen und bitten liebi kind daz sy wellen gott bitten, das er durch sin gnad welle wandelbar machen alles, daz wandalbar sy
    • (418) Gebete für die Toten. Nun sullen wir öch erzeigen die barmhertzikeit úber die glöbigen selen
    • (420) Pater noster. Uatter vnser, der bist in den hymeln
    • (421) Symbolum apostolicum. Ich glob in gott vatter, almechtigen schepfer hymels … Schuldbekenntnis/Confiteor. Ich sundiger mensch. Ich bekennen mich dem almechtigen gott, miner frowen sant Marien
    • (422) Weiteres Schuldbekenntnis. Ich giben mich schuldig in den siben gaben des heilgen geist
    • (423) Weiteres Schuldbekenntnis. Ich sundiger mensch. Ich bekennen mich dem almechtigen gott, miner frowen sant Marien …–… das mir gott min sund vergeb. Misereatur etc.
    Vgl. Boesch, Gallus Kemli, S. 143
  • 423 Iura et privilegia sacerdotis in cancellis. >Iura cancelli et priuilegia sunt multa< Sacerdos stans in cancellis, angelus domini exercituum est …–… suis compescat.
  • 424 Absolutionsformel. >Forma absolutionis appostolicalis< Dominus noster Ihesus Christus per suam sanctissimam atque perissimam misericordiam te absoluat. Et ego auctoritate ipsius
  • 425-428 Rituale. De infirmis ante mortem et de mortibus sepeliendis.
    • (425) Testament erstellen, Busse, letzte Ölung, Versammlung im Haus des Verstorbenen zum Gebet u. a., lateinisch, aber mit einigen deutschen Gebetstexten. >Attendentes < Postquam aliquis fidelium inciderit infirmitatem
    • (427) >De observatione mortuorum sepeliendorum< De interuallo obseruando mortuos sepeliendi. Nondum moderni
    • (428) >De sepultura indebita< Quidam homines ruruales bestiales facientes sepulturas non satis profundas … , >Item de cadaueribus mortuorum< Homines qui moriuntur in pestilentia
  • 429-437 De arte moriendi. >De arte moriendi< Ars moriendi continet vi particulas. Prima est de laude mortis et sciencia bene moriendi Cum omnium terribilium mors corporis sit terribillissima ut habetur iiii Ethicarum …–… fac eum gaudere cum sanctis tuis.
    Der Text entspricht zum grossen Teil Exzerpten von GW 2610. Vgl. Kaeppeli, Scriptores, Nr. 965; Bloomfield, Incipits, Nr. 1076. Druck: GW 2597– 2614.
  • 438-442 Ritulae. Anweisungen, Gebete und vereinzelte Antiphonen zum Begräbnis. >Quomodo tolluntur funera de domibus ad ecclesiam transferendi< , >In morte sacerdotum< – … vel malefactum. Rest der Seite leer.
  • 443-450 Mahnung vor Wahrsagern, Irrgläubigen, Betrügern etc.
    • (443) >Iste est processus et modus suscipiendi vatores [sic] peregrinos et ad examinandos eos < Primo suscipiendi ducantur ad orationem propter illusiones dyabolicas
    • (444) >De sectis Beginarum et Begardorum. Ex Sexto, Clementinis < Primo dicunt, credunt et allegant quod homo in vita presenti … , >Superstitiones Beginarum< Item imitati ecclesie se non conformant nec ritus nec regulas nec cerrimonias nec statuta observant
    • (445) >Ex Sexto et Clementini. De abusionibus questionariorum< Abusiones quos nonnulli elemosinarum questores in suis proponunt predicationibus ut simplices decipiant
    • (446) >De fictis mendicis< Modus et consuetudo homines decipiendi et elemosinas defraudandi … , >De mendicis infirmitates et defectus sive alia machinamenta pretendentes< Quidam mendicantes ceci aut ficti miseri
    • (449) >De phytonissis< Phytonisse sunt mulieres que per spiritum phytonicum suscitationem mortuorum aperantur arte magica … , >De carminatricibus et carminatoribus< Tante sunt supersticiones prefligia et secte
    • (450) >De fata non tenendo< Quidam Christiani non in vera fide cognoscunt deum, qui fatum tenent et fundunt se super constellationes planetarum … , >De schola Platonis< Scola Platonis diuisa est in tres sectas videlicet in sectam Epicureorum delicis [sic] ventris quam porcus.
    (445–446) Incipit gemäss Zürich, ZB, Ms. C 101, f. 109v und 110r, transkribiert in Werner, Beiträge, S. 165.
  • 451-484 Benedictiones et orationes
    • (451) >Benedictio panis et casei ad faciendum iudicium de furto et fraude et dolo alicuius rei< Domine deus pater unigeniti filii tui domini nostri Iesu Christi invocamus ineffabilem clementiam tuam ut quicumque aliquod furtum commiserit … , >Inpetratio maledictionis et anathematis super et contra invasores ecclesiarum vel rerum earundem< Auctoritate dei patris omnipotentis maledicimus et excommunicamus
    • (453) >Exorcismus salis et aque usualis< Exorciso te, creatura, salis per deum viuum …–… (454) ubique adesse dignetur per dominium nostrum … , Exaudi nos domine sancte pater omnipotens eterne deus et mittere digneris , >Benedictio vini amoris sancti Iohannis ewangeliste< Adiutorium nostrum in nomine domini qui fecit celum et terram et fundat vinum in calicem et legatur Deus pater domini nostri Iesu Christi cuius verbo celi firmati sunt
    • (456) >In purificatione sancte Marie < Exaudi, quesumus, domine plebem tuam
    • (458) >Benedictio cynerum in capite ieiunii< Adiutorium nostrum qui fecit Omnipotens sempiterne deus parce metuentibus propitiare supplicibus et mittere dignare sanctum angelum tuum de celo qui benedicat
    • (459) >In pasech [sic] orationes post salutationem crucis< Domine Iesu Christe deus verus de deo vero qui pro redemptione generis humani … , Deus qui Moysi famulo tuo in via Swalentis heremi serpentem eneum … , Domine Iesus Christe qui nos per crucis passionem hodierna die a dyabolica servitute liberasti … , Tribus horis orabant Iudei in die scilicet tertia, sexta et nona
    • (460) >Ordo in die palmarum ad benedicendum palmas < Deus quem diligere et amare iustitia est ineffabilis gratie tue
    • (463) >In die pasce benedictio agni pascalis et ceterorum ad esum < Benedic domine creaturam sanctam, panis sicut benedixisti panes
    • (465) >Benedictio herbarum in assumptione sancte Marie< Domine deus pater omnipotens qui a principio hominem fecisti et ad ymaginem tuam condidisti Tu benedicere et sancti- ficare digneris hass [sic] creaturas herbarum sicut … , >Benedictio contra vermes in vineis< Adiutorium nostrum etc. Et aspergatur aqua benedicta vinea et dicatur benedictio: Deus qui ab eterna vinea tua … , >Benedictio ad omnia (?) quevis< Creator et conseruator generis humani, dator gratie spirit[u]alis … , >Benedictio panis quando vis< Benedicc [sic] domine hanc creaturam panis sicut benedixistis quandoque panes
    • (446) >Benedictio panis pro infirmo< Benedico te creaturam panis in nomine domini patris … , >Benedictio vini quando volueris< Domine deus omnipotens Iesu Christe qui in Chana Galilee ex aqua vinum fecisti qui es … , >Benedictio pomorum< Te deprecamur, omnipotens eterne deus, ut benedicas hunc nouum fructum
    • (467) >Ordo qualiter homines in aliquam ffirmitatem recipiantur< Premisso adiutorium nostrum etc. Ps. Levavi oculos [Ps 122,1] Suscipiat te deus et dominus noster … , >Ad introducendos sponsum et sponsam in ecclesiam< Adiutorium nostrum etc. Ps. Beati omnes qui timent deo [Ps 127,1] Omnipotens sempiterne deus qui unumquemque fidelem custodis conserua … , >Benedictiones super sponsum et sponsam< Deus qui potestate virtutis tue de nichilo cuncta fecisti
    • (469) >Ad introducendam mulierem post partum< Adiutorium nostrum etc. Ps. Beati omnes [Ps 127,1]. Omnipotens sempiterne deus qui unumquemque fidelem custodis multiplici pietate
    • (470) >Benedictio noue domus< Benedic domine deus omnipotens locum istum ut sit omnibus nobis
    • (471) >Benedictio incensi in die sancti Michahelis< Deus per spiritum sanctum Moysi famulo tuo reuelare dignatus es ea que ad cultum … , >Benedictio super infirmas articulas< Adiutorium Domine Iesu Christe sana articulos hominis quibus
    • (472) >Benedictio panis, salis et aque contra pesten animalium< Deus qui invisibilis et ineffabilis es qui per cuncta diffusus es … , >Super pectora< Domine sancte pater omnipotens eterne deus custodi et protege pectora nostra
    • (473) >Benedictio putei< Deprecamur domine clementiam pietatis tue ut aquam putei huius celesti benedictione … , >Minutione sangwinis< Adiutorium Mediator dei et hominum, homo Christe Iesu qui ne eterne martiris dampnaremur supplicio … , >Homo factus est ex varii elementis< Deus fecit corpus Ade ex octo partibus
    • (474) >Exorcismus salis et aque contra fulgura […] < Adiutorium Exorcizo te creatura salis et aque in nomine domini nostri Iesu Christi Nazareni filii dei vivi ut sis purgatio et purificatio … , Cum perspicuum fuerit quod nubes celi
    • (475) >In primo progressu sacerdos obiciat crucem domini tempestatibus dicens ter: ecce crucem < Benedicat nos imperialis maiestas, protegat nos regalis diuinitas … , Deus in adiutorium meum intende … , Benedic anima mea domino deo, deus
    • (477) Deus in adiutorium meum intende domine … , Deus conditor et defensor generis humani qui hominem ad ymaginem … , Coniuro vos spiritus et angelos malignos persecutores Christi
    • (478) Domine deus militie celestis cui sancti angeli cherubini
    • (479) Adiuro te o princeps demoniorum cum omnibus satellitis tuis
    • (480) >De ascensione responsorium< Ponis nubem ascensum tuum domine qui ambulas … , >De aduentu domine responsorium< Letentur celi et exultet terra iubilate montes … , >De sancta trinitate responsorium< Benedicat nos deus, deus noster et benedicat nos deus et metuent eum omnes [Ps 66,7–8]
    • (481) >Item coniuratio contra auram infectam et fulgura, corruscationes, tempestates vastantes< Premisso ordine et forma priori requisitis omnibus et singulis
    • (481) In nomine domini nostri Iesu Christi qui per uirtutem propriam omnem mundum
    • (483) >De aduentu domini responsorium< Aspiciebam in visum noctis et
    • (484 eingeklebter Zettel) >Gaudiorum spiritualium et eternalium de beatissima semper virgine Maria cursus virtutum< Gaude Christi genetrix dulcis et decora civitas dei.
    (453–454) Adolf Franz, Die kirchlichen Benediktionen im Mittelalter, Bd. 1, Freiburg i. Br. 1909, S. 145–147, Nr. 1–5. (454) Z. T. identisch mit ebd., S. 307. (456–458) Grösstenteils identisch mit ebd., S. 448–451, Nr. 1, 2, 4, 6, 8–11. (460–463) Darunter identische Benediktionen in ebd., S. 490, Nr. 1, S. 493, Nr. 10, S. 495, Nr. 15. (463–464) Darunter identische Benediktionen in ebd., S. 585, Nr. 3, S. 585, Nr. 8, S. 592 oben.
  • 486-490 Epistolae formatae
    • (486) Uniuersis et singulis in gremio sancte nostris katholice ecclesie vbilibet constitutis, tam spiritualibus quam secularibus personis
    • (487) >Testimoniale ambulantium viatorum< Alle gemeinlich gottes glöbigen menschen
    • (488) >Recommendatorium testimoniale pro peregrinantibus< Universis ecclesiarum viatoribus, curatis, plebanis presentes inspecturis. N. N. divina dispensatione humilis plebanus ecclesie N
    • (489) >Item aliud testimonium peregrinorum< Iohannes vel N. curatus, rector vel plebanus ecclesie in N … , >Vadium pro diuortiatis vel repudiatis< Venerabilibus in Christo dominis sacerdotibus et presbiteris, curatis rectoribus …–… (490) anno ab incarnatione nostri domini etc. Rest der Seite leer.
  • 491 Somniale Joseph. >Sompniale Ioseph quod composuit quando captus fuit a pharaone< Si sompniaris aliquid quere librum quemcumque … Bedeutung der Buchstaben. A significat prosperitatem et felicem vitamVon manchman manchman meint er sig ouch , Alte lút trauwent sich, / kün lút häwent sich , Sege hanf Urbani, / Viti lin, rüben Kyliani Item glimphagus est pluris quam tota scientia iuris longus et altus.
    Klaus Speckenbach, »Traumbücher«, in: VL2 9, Sp. 1014–1028, hier Sp. 1024 (diese Hs. erwähnt); Peter Assion, »Bedeutung der Buchstaben«, in: VL2 1, Sp. 666 (diese Hs. erwähnt); Werner, Beiträge, S. 179–180.
Erwerb der Handschrift: Wohl spätestens nach dem Tod des Schreibers, Vorbesitzers und St. Galler Konventualen und vaganten Mönchs Gallus Kemli 1480/1481 in die Bibliothek des Klosters St. Gallen gelangt. Alte Signatur Pius Kolb p. 1: D.n. 323.
Bibliographie:
  • CMD-CH 3, Nr. 150, S. 290–291.
  • Johannes Duft, Einfluss der Martins-Vita auf den St. Galler Klosterplan, in: Schweizer Beiträge zur Allgemeinen Geschichte 9 (1951), S. 252–256, S. 254 mit Transkription der Anleitung;
  • Schützeichel, Zur Bibliothek;
  • Boesch, Gallus Kemli;
  • Lucie Doležalová, Reception and its Varieties. Reading, Re-Writing, and Understanding Cena Cypriani in the Middle Ages (= Bochumer Altertumswissenschaftliches Colloquium 75), Trier 2007, S. 133–139, 426–427;
  • Lucie Doležalová, Multiple Copying and the Interpretability of Codex Contents, in: Dies., Kimberly Rivers (Hg.), Medieval Manuscript Miscellanies: Composition, Authorship, Use, Krems 2013, S.139–165, hier S. 145–148, 160–161, 164–165.