Per questo manoscritto sono disponibili le seguenti descrizioni

  • Lenz Philipp / Ortelli Stefania, Die Handschriften der Stiftsbibliothek St. Gallen, Bd. 3: Abt.V: Codices 670-749: Iuridica; Kanonisches, römisches und germanisches Recht, Wiesbaden, 2014, S. 64-70.
    (Descrizione standard, attualmente visualizzato)
  • Scherrer Gustav, Verzeichniss der Handschriften der Stiftsbibliothek von St. Gallen, Halle 1875, S. 223-234.
    Mostra la descrizione aggiuntiva
St. Gallen, Stiftsbibliothek, Cod. Sang. 681
Creative Commons License

Lenz Philipp / Ortelli Stefania, Die Handschriften der Stiftsbibliothek St. Gallen, Bd. 3: Abt. V: Codices 670-749: Iuridica; Kanonisches, römisches und germanisches Recht, Wiesbaden 2014, S. 64-70.

Titolo del codice: Kanonistische, theologische und homiletische Sammelhandschrift
Luogo di origine: [nicht St. Gallen]
Datazione: 2. Viertel 9. Jh.
Segnatura precedente: D.n. 427
Supporto materiale: Pergament
Dimensioni: 411 Seiten. Buchblock 205 Blätter.
Formato: 17 × 10,5
Numerazione delle pagine: Paginierung I.v.A. 1–27, 29–411.
Composizione dei fascicoli: (I+1)6 + 3 IV55 + II63 + III75 + 21 IV411; p. 1/2 ist ein Einzelblatt. Zeitgenössische Lagenzählung am Lagenende unten Mitte oder unten rechts, manchmal stark beschnitten: I (p. 22) – XXV (p. 379).
Condizione: Pergament, p. 16 dünnes, p. 7411 meist starkes, p. 216/217 jedoch teilweise transparentes und dort nicht beschriebenes Pergament, gelegentlich unregelmässige Blattränder (p. 286289, 320321, 334337, 340347, 380/381) oder Löcher, p. 380/381 kleines rechteckiges Stück am Rand des Schriftraums herausgeschnitten, p. 10 und 39 Tintenflecken.
Disposizione della pagina: Schriftraum einspaltig, 12 × 6–7, 16 Zeilen, Blindlinierung, Zirkellöcher entweder am Schriftraum oder nahe am Blattrand häufig noch sichtbar.
Tipo di scrittura e mani: P. 1408 in karolingischer Minuskel des 2. Viertels des 9. Jh. mit zahlreichen vorkarolingischen Ligaturen (c-t, e-c, e-t, e-x, n-t, r-e, r-i, r-o, s-p; zu Letzterer siehe die abgebildeten Beispiele in Bischoff, Schreibschulen 1, Taf. IIIb), einer prae-Kürzung aus p mit darüber gestelltem horizontalem Strich und offenem a (z. B. p. 9, 85, 400; vgl. dazu Daniel, Handschriften des zehnten Jahrhunderts, S. 141–146; Turcan-Verkerk) sowie äusserst vertikalem und spitzem offenem cc-a, in dunkelbrauner Tinte.
Decorazione: Incipit und Überschriften in orangefarbiger Unziale oder karolingischer Minuskel, zu Text- und Kapitelbeginn 1–3-zeilige einfache Initiale oder Majuskel, gelegentlich orangefarbig.
Aggiunte: P. 409410 Nachtragshand in karolingischer Minuskel der 2. Hälfte des 9. Jh. in brauner Tinte.
Legatura:
  • Einband wohl des 9. Jh. Leder (Wild; Sämischgerbung) auf Holz (Eiche). Am Rücken das Leder in jüngerer Zeit an der Kante des Vorderdeckels mit 2 Metallnägeln befestigt. 2 Ösenverschlüsse (Adler BV.2.1.2), erhalten sind 2 Löcher von Dornen in der Vorderdeckelkante, Reste von 1 Lederriemen und 2 Löcher von Ziernägeln am Rand des Hinterdeckels. 1 Ösenverschluss (BV.2.1.2) wohl der 1. Hälfte des 19. Jh., erhalten sind einfacher Dorn mit Köpfchen und Sicherungsstift (2c) in der Vorderdeckelkante, Rest von Lederriemen und 2 Nägel (BV.8c). Karolingischer Rückentitel, längsseits von oben nach unten, in Capitalis Rustica: <Ex>cerpta <...> <ecc>le<sia>sticorum. Karolingische Deckelverbindung. Heftung auf 2 Bünde. Verlängerte Kapitale mit halbrunden Kapitalläppchen, ohne Einlage, mit Kettenstich. Nicht mehr verwendete Heftstellenpaare einer früheren bzw. provisorischen Bindung ca. 1,5 und 2 cm von oben durchgehend sichtbar (besonders gut z. B. p. 195/196, 403/404), p. 179/180 an entsprechender Stelle ein »tacket« vorhanden. Anzeichen einer frühen Reparatur des unteren Kapitals (anderer Heftfaden als oben) und des oberen, vorderen gebrochenen Heftbunds, der mit feinen Hanfschnüren, die auf die Innenseite des Vorderdeckels geklebt wurden, verstärkt wurde.
  • Vorderes Spiegelblatt (vor p. I) und vorderes Vorsatzblatt (p. III) sind ein papierenes Doppelblatt, das hintere Spiegelblatt (nach p.411) ein papierenes Einzelblatt wohl des 18. oder beginnenden 19. Jh.; p. III mit einer Inhaltsangabe von Ildefons von Arx.
Contenuto:
  • 1-6 Cyclus paschalis
    • (1-6) Kalendae Ianuarii feria III epactae xviii …–… Pascha idus Apparelis [sic] Als laufender Text die Angaben der Wochentage am 1. Januar, der Epakten, der Konkurrenten, der Ostergrenze (luna quartadecima), des Fastenzeitbeginns und Ostersonntags für die Jahre 816–844 aus einem vollständigen und zwei unvollständigen 19-jährigen Zyklen.
      Cordoliani, Les manuscrits, S. 187–188, 320
  • 7 Martinus Bracarensis: Capitulum 63
    • (7) >Excerpta Martini episcopi capituli LXIII < Si quis presbiter …–… satisfactionem noluerit promereri.
      CPL 1787. Ed. Claude W. Barlow, Martini episcopi Bracarensis opera omnia (= Papers and Monographs of the American Academy in Rome 12), New Haven 1950, S. 139. Vgl. Maassen, Geschichte, S. 802–806; Kéry, Canonical Collections, S. 8.
  • 7-111 Canones conciliorum Nicaeni et Sardiceni secundum versionem Quesellianam
    • (7-21) Prolog. Beatissimo Siluestro in urbe …–… se protestatur acturum. >Explicit praefatio<
    • (21-27) Capitula. >Incipiunt tituli canonum < I.Expositio fidęi
    • (27-111) Text. >Incipit expositio fidei Nicene < Credimus in unum deum patrem …–… supra scriptum est. >Explicit.<
      Ed. PL 56, Sp. 367–412. Vgl. Maassen, Geschichte, S. 40–41, 52–63, 494–495; Kéry, Canonical Collections, S. 27–29.
  • 111-168 Gregorius I. papa (?): Rescriptum ad Augustinum Cantuariensem
    • (111-168) >Incipiunt capitula de expositione Interrogatio< I. De episcopis qualiter …–… quam portat inuitus.
      CPL 1714; CPPM 2, 795. Ed. MGH Epp. 2, S. 333, Z. 3 – S. 343, inklusive S. 333, anschliessend an Z. 20 corrigantur bei Anm. p 15) die Z. 42–51 Fecimus [diese Hs. Facimus] ... venerari.
  • 168-173 Concilium Romanum sub Gregorio II.
    • (168-173) >Gregorius sanctissimus < Hinc maxime inimicum [recte: nimium] dolens …–… subscripsit et ceteri subscripserunt. >Bene valete.<
    CPL 1714 (S. 558). Ed. PL 77, Sp. 1339, Z. 24 – Sp. 1340, Z. 1–22, 31–32, 27–30, 35–40.
  • 173-193 Sermones
    • (173-183) Ps.-Augustinus: Sermo ad fratres in eremo 68. Satis nos oportet fratres …–… merere et regnare cum Christo in saecula saeculorum. Amen.
    • (183-189) Audite fratres karissimi tam cleri quam et laici iuuenes quam et senes quomodo dominus per prophetam et sacerdotem dixit: si adnuntiaueris iniquio iniquitatem suam [vgl. Ez 3,18–20] …–… nec malum sentientes ante omnia opus est.
    • (189-193) Fratres karissimi fugite criminalia peccata que mergunt hominem in supplicium aeternum …–… ut in praesentia uestra nos conseruet et ad perpetuam uitam perducat cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
    (173–183) CPPM 1A, 1195; vgl. auch CPL 1225, CPPM 1A. Ed. PL 40, Sp. 1354–1355, Z. 49. Janner/Jurot, Handschriftliche Überlieferung 2, S. 153.
  • 193-204 Visio sancti Pauli
    • (193-204) >Incipit castigatio sanctae Paule [sic] < Sanctus Paulus ductus est …–… traxerunt de inferno.
    BHL 6582n. Ed. Lenka Jiroušková, Die Visio Pauli (= Mittellateinische Studien und Texte 34), Leiden 2006, S. 921–924, zu dieser Hs. S. 140–141. Nigel F. Palmer, »Visio Sancti Pauli I«, in: VL2 10, Sp. 418–421 (diese Hs. erwähnt).
  • 204-230 Sermones
    • (204-213) Ps.-Augustinus: Homilia legenda in quotidiano. >Sermo sancti Augustini episcopi< Primum quidem decet nos …–… in uitam aeternam.
    • (213-219) Ps.-Augustinus: Sermo app. 251. >Item omelia sancti Augustini< O fratres karissimi quam timendus est …–… dominus eripere dignetur. Cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
    • (219-230) Caesarius Arelatensis: Sermo 16. >Sermo sancti Augustini ad populum.< Gaudeamus fratres karissimi …–… dominus liberare dignetur. Qui cum pater in saecula saeculorum. Amen.
    (204–213) CPPM 1A, 1930. Ed. PL Supplementum 4, Sp. 1980–1981. Réginald Grégoire, Homéliaires liturgiques médiévaux. Analyse de manuscrits (= Biblioteca degli Studi medievali 12), Spoleto 1980, S. 311; Janner/Jurot, Handschriftliche Überlieferung 2, S. 153. (213–219) CPPM 1A, 1036 (diese Hs. erwähnt); vgl. CPL 368 (S. 143). Ed. PL 39, Sp. 2210. (219–230) CPL 1008; CPPM 1A, 1051 (diese Hs. erwähnt). Ed. CC 103, S. 76–78.
  • 231-251 Ordines iudiciorum dei: Iudicia panis et casei et ad urceolum; Sermones
    • (231) Iudicia panis et casei et panis pendentis. >Omelia sancti Augustini episcopi< Pensa inter panes …–… factus in madio.
    • (231-245) Sermones, beginnend
      • (231-235) mit Ps.-Caesarius Arelatensis: Homilia 17, 1. Teil. Fratres karissimi ad memoriam uestram reducimus …–… sanguine redemit mundum,
      • folgt (235245) Quantum nos propter peccata nostra sustinere debemus …–… Qui habet aures audiendi audiat.
    • (245-246) Iudicium ad urceolum. >In nomine domini nostri Iesu Christi ad ortiolum [sic]< Deus qui es inuisibilis saluator …–… manifestetur nobis amen.
    • (246-251) Iudicia panis et casei et panis pendentis. Fortsetzung. >Benedictio panis qui caseum [sic] < xii missas finit enim.
    (231) Ed. MGH Formulae Merowingici et Karolini aevi, S. 629, Nr. 26a; mit nur dieser Hs. (231–245) Darin entspricht (231–235) CPL 1019; CCPM 1B, 4390. Ed. PL 67, Sp. 1079–1080, Z. 13 redemit. (245–246) Ed. MGH Formulae Merowingici et Karolini aevi, Nr. 4, S. 608, mit nur dieser Hs. (246–251) Ed. MGH Formulae Merowingici et Karolini aevi, S. 629–630, Nr. 26b–e.
  • 252-334 Sermones
    • (252-257) >Incipit omelia de sancto Augustino episcopo< Uenite dilectissimi fratres ammonitionem meam libenter suscipitis, quamuis peccator ego sum consilium meum intenditis et in mentem habetis et diem iudicii pertimescite …–… uos sancti caelestis facere regnum meum.
    • (257-270) Ps.-Augustinus: Sermo app. 265, c. 1–4. >Incipit sermo in barrochiis [sic] satis necessarium< Rogo uos fratres karissimi adtentius [sic] cogitemus …–… non erubescit exorare proferre.
    • (270-276) Ps.-Augustinus: Sermo ad fratres in eremo 67 [mit von der Edition abweichendem Schluss]. >Incipit omelia sancti Augustini episcopi< Dilectissimi fratres oportet nos …–… deus enim ubique praesens est et maiestas eius omnia penetrat.
    • (276-283) Caesarius Arelatensis: Sermo 207, c. 1–2. >Omelia die dominica ante laetanias< Ecce fratres karissimi dies sancti …–… se esse non dubitet.
    • (283-288) Exzerpte aus Ps.-Augustinus: Sermo app. 142, c. 1–3, 8. >Incipiunt ammonitio [sic] sancti Augustini episcopi de initium quadragensime< Rogo et ammoneo fratres karissimi …–… honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
    • (288-292) Ps.-Augustinus: Sermo app.26. >Cuiusdam sapientis< Moyses quadraginta diebus et quadraginta [noctibus] …–… quam epulas desiderauit.
    • (292-302) Caesarius Arelatensis: Sermo 63 >Sermo sancti Augustini episcopi< Ammoneo uos fratres in conspectu dei …–… in regno inducaris.
    • (302-306) >Praedicatio sanctam [sic] ad docendam< Audite uerbum domini et intellegite et custodite et facite …–… sed habebit lumen uitae aeternae. Amen.
    • (306-311) >Praedicatio cottidiana utilis ad docendam< O fratres dilectissimi magna dignatio est qua nos dignatus est adsumere …–… moriendo et resurgendo. Cui est honor et gloria in saecula saeculorum.
    • (311-323) >Praedicatio sanctae [sic] de spae [sic] futurae inmortalitate< O fratres sancta recordemur dignitati regni caelestis quia Christus nos uocare …–… talibus his similibus. Ibunt in uitam aeternam in saecula saeculorum. Amen.
    • (323-334) Sermo, beginnend
      • (323325) mit Ps.-Augustinus: Sermo Mai 123, excerptum. >Praedicatio sancta de uita sanctorum< O fratres dilectissimi faciamus bonum …–… quae praeparauit deus diligentibus se
      • folgt (325334) Ideo fratres karissimi studeamus ut cum sanctis …–… dedit uitam aeternam. Amen.
    (257–270) CPPM 1A, 1050. Ed. PL 39, Sp. 2237–2239, Z. 30. (270–276) CPPM 1A, 1194; vgl. CPL 1225. Ed. PL 40, Sp. 1354–1355, Z. 49. (276–283) CPPM 1A, 4330, 958. Ed. CC 104,S. 828–829,Z. 33 (z.T. mit Abweichungen). (283–288) CPPM 1A, 927. Ed. CC 104, S. 803–807. (288–292) CPPM 1A, 1434; CPPM 1B, 5022. Ed. André Wilmart, Un sermon Africain sur les noces de Cana, passé sous le nom de Saint Augustin, in: Revue Bénédictine 42 (1930), S. 9–15; Ed. PL 47, Sp. 1142–1443, Z. 36. (292–302) CPL 1008. Ed. CC 103, S. 272–274. (323–334), darin der Beginn (323–325) CPPM 1A, 1732, 1908. Ed. PL Supplementum 2, Sp. 1223–1224, Z. 13.
  • 334-392 Ps.-Beda Venerabilis et Ps-Egbertus Eboracensis: Poenitentiale additivum
    • (334-346) Prologe des Poenitentiale Ps.-Bedae und des Poenitentiale Ps.-Egberti. >Incipiunt excarpsum domni Pethani presbiteri de diuersis canonum sententiis < De remediis peccatorum paucissima pendere iudices [sic]. Institutio illa sancta …–… alii timorem habeant.
    • (346-386) Text des Poenitentiale Ps.-Bedae c. I–III,3 und c. V,1–6 sowie des Poenitentiale Ps.- Egberti c. I–XIII,10. >De fornicationibus < Aduliscens [sic] si cum uirgine …–… reliquum est manducetur.
    • (386-390) Redemptionen. Item qui autem in paenitentiale …–… in saecula saeculorum. Amen.
    • (390-391) Sogenannte Edictio Bonifatii. Et dicit sanctus Bonifacius archiepiscopus …–… confessores cum lacrimis. Deo gratias. Amen.
    • (391-392) Redemptionen. Pro ebdomada cccc [sic] psalmus …–… mediaetatem in aelymosinis.
    (334–436) Ed. Schmitz, Bussbücher 2, S. 654, 661–663. (346–386) Ed. Schmitz, Bussbücher 2, S. 655–659, 668–671. (386–390) Ed. Schmitz, Bussbücher 2, S. 671–672, Nr. 11, mit Anm. 1. (390–391) Ed. Schmitz, Bussbücher 2, S. 672–673, Z. 6. (391–392) Ed. Schmitz, Bussbücher 2, S. 673, Z. 7–9. Vgl. Reinhold Haggenmüller, Die Überlieferung der Beda und Egbert zugeschriebenen Bussbücher (= Europäische Hochschulschriften, Reihe 3, 461), Frankfurt a. M. 1991, zu dieser Hs. (= Sg12) und zur südfranzösisch-bodenseeischen Hss.-Gruppe S. 101–102, 118, 221–224, 231–242, 277, 282–285, 291.
  • 392-395 Epistola de gradibus consanguinitatis
    • (392) >Dicta Ysidori< Beatus Ysidorus de consanguinitate sic loquitur …–… et trinepotis filia.
    • (393) Haec consanguinitas dum …–… tot gradibus terminaretur. >Hucusque Hysidori procedit sententia<
    • (393-395) >Item ex decreto papae Gregorii iunioris< Qui nunc Romanam catholicam …–… in coniugium anathema sit. >Hucusque ex secreto [sic]<
    • (395) Inuenimus etiam in aliorum decretis …–… talis copula separati oportet.
    Ed. Lambertus Machielsen, L’origine anglo-saxonne du supplément canonique à l’Histoire ecclésiastique de Bède, in: Revue Bénédictine 73 (1963), S. 33–47, hier S. 38–40, Z. 2.
  • 396-399 Sermones
    • (396-397) Petite et dabitur uobis [Mt 7,7]. Petite patrem, quaerite filium, pulsate spiritum sanctum. Petite orando, quaerite operando …–… in cordibus nostris. Per eundem dominum nostrum Iesum Christum filium tuum.
    • (397-399) >Trea [sic]sunt quae non remittuntur hic et in futuro< Qui blasphemat deum et qui disperat de misericordia dei …–… sicut angelus in caelo cum eo qui regnat in saecula saeculorum. Amen.
  • 399-408 Interrogationes de fide Vgl. eine in tironischen Noten geschriebene, verschiedene Version dieses Textes nach der Ed. Wilhelm Schmitz, Miscellanea Tironiana, Leipzig 1896, S. 28–34. André Wilmart, Les messes de la collection de Saint-Amand, in: Jahrbuch für Liturgiewissenschaft 3 (1923), S. 67–77, hier S. 69, Anm. 15.
  • 409-410 Begräbnisorte der Apostel, Evangelisten und anderer frühchristlicher Heiliger
    • (409-410) >In quibus locis singuli apostoli iaceant< Petrus et Paulus in ciuitate Romę, Iohannes euangelista in Effesu [sic], Andreas in Patras …–… Barnabas et Silas ciuitate Cipro, Constantia prouintia. >Aexplicit<
    • (411) Stempel D. B. [s. o.], sonst leer.
Origine del manoscritto: Gemäss der Schrift nicht in St. Gallen entstanden.
Acquisizione del manoscritto:
  • Entspricht wahrscheinlich im ältesten Katalog von ca. 850–880 dem Eintrag Liber canonum ecclesiasticorum siue statutorum sinodi Nicenę et capitula Gregorii pape qu£ transmisit ad Augustinum episcopum in Saxoniam et homilię sancti Augustini et Bedę presbiteri de remediis peccatorum hoc totum in uolumine I modico (Ed. MBK 1, S. 79, Z. 15–18).
  • Stempel D. B. von 1553–1564 (p. 411). Alte Signatur Pius Kolb p. 1: D.n. 427.
Bibliografia:
  • Löffler, Schreibschule 2, S. 32;
  • Bruckner, Scriptoria 3, S. 116;
  • Bischoff, Handschriftenarchiv, 4.56;
  • Kottje, Kirchenrechtliche Interessen im Bodenseeraum, S. 34 mit Anm. 53;
  • Anne-Marie Turcan-Verkerk, Le scriptorium de Saint-Vanne de Verdun sous l’abbatiat de Richard (1004–1046), in: Scriptorium 46 (1992), S. 204–223, hier S. 222;
  • Bischoff, Katalog, Nr. 5834 (»etwa Westdeutschland? Oder z. B. von Fulda beeinflusst?; IX. Jh., ca. 2. Viertel«).
  • Szirmai, Dokumentation.