Manuscript Summary:Postil on the Gospel of Matthew and on the treatise on chess by Jacobus de Cessolis, written in 1392 by the Freiburg priest Rüdiger Schopf, decorated with 13 single-column colored pen and ink drawings. This manuscript is part of a multi-volume, richly illustrated copy of the Bible commentary Postilla super totam Bibliam by Nicholas of Lyra, which the secular priest Rüdiger Schopf from Memmingen created for the Carthusian Monastery of Freiburg between 1392 and 1415. In 1430 the work, to which A II 1-6 and 11-13 belong as well, was sold to the Carthusian Monastery of Basel.(gam/flr)
Standard description: Aus: HAN. Verbundkatalog Handschriften - Archive - Nachlässe, 2015.
Show standard description
Online Since: 03/19/2015
Basel, Universitätsbibliothek, A II 10
Paper · 142 ff. · 29.5-30 x 21-21.5 cm · [Freiburg im Breisgau] · 1392
Nycolaus de Lyra; Jacobus de Cessolis
How to quote:
Basel, Universitätsbibliothek, A II 10, f. 133v – Nycolaus de Lyra; Jacobus de Cessolis (https://www.e-codices.ch/en/list/one/ubb/A-II-0010)
Manuscript title: Nicolaus de Lyra; Jacobus de Cessolis
Place of origin: [Freiburg]
Date of origin: 1392
Former shelfmark:
Kartause Basel, Bibliotheca antiqua,
F XXIII (alt)
Support: Papier. Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Stange und Stern, Piccard VI, 111 (quer zum Bindedraht); Dreiberg, ähnlich Briquet 11682 (1391-1396)
Extent:
1 Band (142 Blätter): mit Buchschmuck/Illustration
+ Fotografien der Lagenfälze
Format: 29,5-30 x 21-21,5 cm
Foliation: Alte Foliierung 1-59.59a-138, ergänzt: B (abgelöstes Spiegelblatt vorn), A (1. Blatt der ersten Lage), C (abgelöstes Spiegelblatt hinten), Bl. 101-122 ältere Zählung 1-22
Collation: Lagen: 3 VI35 + V45 + 2 VI68 + (VI-2)78 + VI90 + (VII–4)100 + VII114 + 2 VI138. Alte
Lagenzählung am Lagenanfang: [I]-VII, [ab 79r ]primus, secundus
Page layout:
Schriftspiegel: 21,5 x 14-16. 1r-78r und 132v-134r einspaltig, 79r-132v, 134r-135v zweispaltig (7-7,5), 43-53 Zeilen.
Writing and hands:
Hand des Rüdiger Schopf
Decoration:
1r-23v, 36r-78r rubriziert. Raum für 2-6zeilige Initialen, nur teilweise ausgeführt
Binding: Holzdeckel mit weißem Lederrücken. Schließe fehlt. 1959 restauriert. Spiegelblätter
B und C (Pergament): Urkunden. Vorne und hinten sowie in den Fälzen Teile einer Neuenburger Urkunde von 1364. Vermutlich Zinsverschreibung an Cünrat Snewelin. Namen von Bürgen oder Zeugen sind Walcher Brenner, Johans Ufinger, Johans Bader, Rudolf
Holtzman
Accompanying materials: Fotografien der Lagenfälze (Urkunde Neuenburg
1364)
Main language: Latein
Contents:
Der Band ist Teil einer reich illustrierten Gesamtausgabe von LyrasPostilla super totam Bibliam, welche Rüdiger Schopf in den Jahren 1392 bis 1415 anlegte. Die anderen Bände: A II 1-6 und 11-13. Die fehlenden Teile wurden später in Basel
ergänzt: A II 7-9. Zur Entstehungsgeschichte vgl. Stamm 1981, S. 12-21.
1r-78rNicolaus de Lyra: Postilla super MatheumMatheus … Prologus iste dividitur in duas partes …–…
seculorum amen.>Explicit postilla super Matheum finita anno domini M°ccc°lxxxxij° in vigilia sancti Bartholomei apostoli per Rüdgerum de Memmingen presbyterum<[
23. Aug. 1392
]
79ra-92raSermo>Sermo sollempnis et exposicio seu postilla passionis Ihesu Christi. Compleat inceptum sancta Maria meum<
.
En morior cum nichil horum fecerim … Maior angustia et affliccio et maior dolor …–…
spiritus sanctus amen
92ra-98vbNicolaus de Lyra: Postilla super Threnos Ieremiae>Incipit Lire exposicio super libros Threnorum<
.
Quomodo sedet … In precedentibus huius libri Ieremias …–…
et regnas deus. >Explicit postilla super librum Trenorum compilata per venerabilem fratrem Nicolaum de Lyra Ordinis Fratrum Minorum<
100vVaticinium quoddam>Nota bene<
.
Gallorum levitas Germanos iustificabit …
-
Hans Walther (Hrsg.), Carmina Medii Aevi Posterioris Latina Göttingen, 2 Bde., 1959-1986; Nr. 7015
101ra-124vJacobus de Cessolis: De ludo scachorum>Moralisatio ludi scacorum. Incipit prologus<
.
[Prolog:]Multorum fratrum ordinis nostri [Text:] Inter omnia mala signa …
ludum sciencium.[123ra Register].
>Finitus est liber scachorum per Rüdgerum de Memmingen presbiterum anno domini .M°.ccc°.lxxxxij°. In vigilia Epiphanye domini nostri Ihesu Christi<[
5. Jan. 1392
]
124vb-127raDe schismatibus Romanorum pontificum>Incipiunt scismata in ecclesia<
.
Romanorum ecclesie presbyter Novarianus episcopatum ambiens …
>Hec sunt intercisiones facte circa electiones summorum pontificum in ecclesia et sede Romana de libris magistri Johannis de Basilea, qui postea factus est episcopus Lombariensis per donacionem domini Clementis pape VII(mi). Conscripta sunt hec per manus Ruedgeri presbyteri anno domini M°ccc°xxxij°<
.
Zur angeblichen Verfasserschaft des Iohannes de Basilea siehe Stamm, Rüdiger Schopf, S. 299, Anm. 7
127rb-128raSermo quiddam super SophonieAmbulant ut ceri … Licet verba ista de omnibus peccatoribus …
offerentes sacrificia
128va-131rb
Nachtrag
Lucas de Bitonto: Sermones quattuor in diebus rogacionum[Q]uis vestrum habebit amicum (Lc 11,5) Sancta mater ecclesia contra pestes morborum …
in celum amen.
-
Casutt, Freiburger Handschrift, 1962, S. 255f., Anm. 3
131rb-132rbExempla quaedamLegitur de milvo egrotante …
132v-134rBenedictus XIII Papa: Epistolae[1.: Brief an den Duc de Bourgogne vom 20. Juni 1395]>Benedictus<
.
Cum dudum ad proairandum et accelerandum …
[133v 2.: Brief an den Duc de Berry vom 28. Juni 1395]>Benedictus<
.
Cum nuper dilectis filiis ducibus Iohannes Biturgicensis …
[133v 3.: Brief an den den Duc d'Orléans vom 8. Juli 1395]>Benedictus<
.
Quoniam sicut ad nostram de novo pervenerit auditum …
-
[1.] d’Achery, Jean-Luc. - Spicilegium sive collectio veterum aliquot scriptorum qui in Galliae bibliothecis delituerant, Bd.1, Paris 1723, S. 789ff.; [2.] d’Achery, Spicilegium, Bd. 1, S. 790f.; [3.] Du Boulay, César Egasse. - Historia Universitatis Parisiensis, T. IX, ab anno 1300 ad annum 1400, Paris 1668, S. 748-750
134rCedula conclavis>Cedula conclavis<
.
Nos omnes et singuli sancti Romani ecclesie cardinales …
-
d‘Achery, Spicilegium, Bd. 1, S. 771
134ra-135rbExempla quaedam[L]egitur in legenda sancti Ůdalrici …
Origin of the manuscript:
Datierungen von der Hand des Schreibers, Rüdiger Schopf, vom 23. August 1393 und 5. Januar, siehe Inhalt
Provenance of the manuscript:
Kartause Basel
Kartause Freiburg i.Br.
Acquisition of the manuscript:
Ursprünglich zusammen mit den anderen zur gleichen Ausgabe gehörenden Bänden (A II 1-6 und 11-13) im Besitz der Kartause Freiburg, 1430 an die die Kartause Basel verkauft. Alte Signatur: C x,
fxxiii. Besitzeinträge: ArLiber cartuß[iensiu]m Baß[ilee], 1rLiber carthuß[iensium] Baß[ilee], 101rCartuß[iensium] Baß[ilee]
Bibliograph. Nachweise
Escher, Konrad. - Die Miniaturen in den Basler Bibliotheken, Museen und Archiven. - Basel, 1917, Nr. 154
Scarpatetti, Beat Matthias von. - Die Handschriften der Bibliotheken von Aarau, Appenzell und Basel / bearb. von Beat Matthias von Scarpatetti. - Dietikon-Zürich : Urs Graf Verlag, 1977 (Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anfang des Mittelalters bis 1550 ; Bd. 1), Nr. 51
Stamm, Lieselotte E. - Die Rüdiger Schopf-Handschriften : Die Meister einer Freiburger Werkstatt des späten 14. Jahrhunderts und ihre Arbeitsweise / von Lieselotte Esther Stamm. - Aarau ; Frankfurt a.M. ; Salzburg : Sauerländer, 1981, S. 298-299
Marcolino, Venício. - Leben und Schrifttum des Augustinereremiten Johannes von Basel. In: Augustiniana ; 53 (2003), S. 319-381, hier S. 375 Nr. 7124vb-127ra
NN. - Unpublizierte Beschreibung (zugänglich im Sonderlesesaal)
Literatur
Jerchel, Heinrich. - Spätmittelalterliche Buchmalereien am Oberlauf des Rheins, in: Oberrheinische Kunst 5, 1932, S. 17-82 (= Diss. Breslau 1932), hier 18-31
Stange, Alfred. - Deutsche Malerei der Gotik, Bd.4: Südwestdeutschland in der Zeit von 1400 bis 1450. - München, 1951, S. 44, 47, 145
Heusinger, Christian von. - Studien zur oberrheinischen Buchmalerei im Spätmittelalter. - Diss. Freiburg i.Br. (Maschinenschrift) 1953, S. 34-63. 128-132
Schroth, Ingeborg. - Eine Buchmalerei-Werkstatt um 1400, in: Badische Heimat, Jubiläums-Jahreshefte, 39, 1959, S. 136-149
Jaenecke, Karin. - Der spiegel des lidens christi, eine oberrheinische Handschrift aus dem Beginn des XV. Jahrhunderts in der Stadtbibliothek zu Colmar (Ms. 306). - Hannover 1964 (= Diss. Freiburg i.Br. 1963), S. 101-104
Gollek-Gretzer, Rosel. - Prozessionsstangen in Kloster Wienhausen. In: Niederdeutsche Beiträge zur Kunstgeschichte ; 5 (1966), S. 91-132, hier passim mit. Abb. 79, 81, 84, 86, 87