Descrizione breve:Questo manoscritto composito, di proprietà dell'erudito basilese e certosino Johannes Heynlin, è costituito da varie parti manoscritte e a stampa di carattere teologico: tra questo il trattato del domenicano e riformatore della Chiesa Johannes Nider De saecularium religionibus, scritto nel 1465 da un copista francese e corredato di annotazioni marginali da Heynlin, oppure lo scritto De miseria humanae conditionis di Poggio Bracciolini, uno dei più importanti umanisti italiani del Rinascimento. Alla morte di Heynlin il volume venne in possesso della biblioteca della certosa di Basilea.(gam/flr)
Segnatura precedente:
Kartause Basel, Bibliotheca antiqua,
E cxxxvii (alt)
Supporto materiale: Papier; 259, 266, 267 und hinteres Spiegelblatt Pergament (= innerstes und äusserstes Doppelblatt der letzten Lage). Beim Binden des Sammelbands wurden verschiedentlich Marginalien, v.a. von Heynlin, angeschnitten
Dimensioni:
1 Band (276 Blätter)
Formato: 21 x 14,5 cm
Numerazione delle pagine: Foliierung (1977) mit Bleistift: a-c + 1-273. Die einzelnen Werke wurden modern gemäss der Conspectus Liste mit Bleistift von a bis m nummeriert. Bei den Drucken wurden die Buchstaben später durch die entsprechenden Zahlen ersetzt
Composizione dei fascicoli: Lagen (nur handschriftliche Teile): Teil 2: (VI-1)25 + 2 VI49 + V59, vor Bl. 25 ein Blatt herausgeschnitten, Reklamanten; Teil 3: 4 VI107 + (VII-1)120, letztes Blatt herausgeschnitten, Reklamanten; Teil 5: 2 VI152 + VII166, Reklamanten, stark beschnitten; Teil 8: VI248 + II252; Teil 9: III258; Teil 10: VIII, letztes Blatt als Spiegelblatt aufgeklebt
Disposizione della pagina:
Teile 2 und 3 (Bl. 15-120): Schriftraum 15 x 9 cm, mit Tinte begrenzt; 25-27 Zeilen.
Teil 5 (Bl. 129-166): Schriftraum 16 x 10 cm; 33 Zeilen.
Teil 8 (Bl. 237-252): Schriftraum 17 x 10,5 cm; 41-48 Zeilen.
Teil 9 (253-258): Schriftraum 15 x 8,5 cm; 35-37 Zeilen.
Bl. 1-14Stella clericorum
Druck [Paris, Philippe Pigouchet, um 1489/90] (GW M43933).
15r-59vViridarium clericorum>Viridarium clericorum<Cum non omnis vere sacerdos sit qui talis nominatur iuxta dictum beati Iohannis Crisostomi …–…
et periti confessoris debes requirere consilium quantocius poteris etc.>Et sic est finis anno domini M° cccc° lxv° sabati post festum corporis Christi in Etlingen<
- Auch in Freiburg i. Br., Hs. 97, 36r-54r, s. Hagenmeier, Winfried. - Die datierten Handschriften der Universitätsbibliothek und anderer öffentlicher Sammlungen in Freiburg im Breisgau und Umgebung. Stuttgart : Anton Hiersemann, 1989, S. 77; vgl. auch UB Würzburg, M. ch. q. 173, 197v-227v und M. ch. q. 158, 216r-219v (mit anderem Textschluss). Bloomfield, Nr. 1156 - ein Teilabdruck aus vorliegender Hs. (32r-v) bei Wattenbach 1880.
59vProsperitas rerum series longinqua dierum / …–…
Terra transibit celum sine fine manebit
- Walther, Init. carm. 14867; Druck: Wattenbach 1880, S. 138f. (nach dieser Hs.)
60r-120vIohannes Nider OP: De saecularium religionibus>De secularium religionibus tractatus incipit<Crebro interrogatus a popularibus et clericis simplicioribus quid tenendum sit in foro consciencie …–…
patet ergo quid tam de anachoretis quam de aliis modis vivendi licite in seculo sit senciendum etc.>Et sic est finis anno domini M° cccc°c 65° in Etlingen in vigilia beati Iohannis<
- Vgl. Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel : beschreibendes Verzeichnis. Abt. B, Theologische Pergamenthandschriften / bearb. von Gustav Meyer und Max Burckhardt. Basel : Universitätsbibliothek, 1960-1975. - Bd. 1, S. 245 zu B III 15, 1ra-22rb; Th. Kaeppeli, Scriptores 2, 511 Nr. 2545 (diese Hs. genannt)
121-128Albertus causidicus Brixiensis: Tractatus de arte loquendi et tacendi
Druck Köln H. Quentell 1487 (GW 543)
129r-164rPoggius: De miseria humanae conditionis[129r ]>In nomine domini amen. Liber Poggii de miseria humana<[Titel von Jakob Louber]. [129v leer][130r ]Inter varios scriptores qui res diversas suis studiis complexi sunt nulli mihi propius ad hominum utilitatem accessisse videntur …–…
aliquando molestia non carent.>De miseria humana liber Poggii explicit in dei nomine<
- Druck: Opera, Basel 1538, 86-131
167-214Iohannes Chrysostomus: Sermones de patientia in Iob
Druck [Köln, U. Zell, um 1467] (GW M13360). 167r handschriftlicher Titel (radiert)
215-236De eo quod nemo potest laedi nisi a semetipso
Druck [Köln: U. Zell, um 1470] (GW M13309)
237r-250vArnoldus de Palatio: De horis dicendisQuoniam dyabolus tenebrarum princeps sua callida insidiacione …–…
Et quibus plena datur solucio ad que graciam trinitatis remitto.>Deo gracias<
- Druck: GW 2513
237r Hinweis auf den Namen des Autors von Jakob Louber
253r-257rOratio de laude theologiae in studio quodam habita (Collatio brevis et pulchra de theologiae laudibus)>Sacrarum litterarum fructus uberrimos ardenter amplecti desiderans celeberrimi viri etc.<Sacrorum voluminum usus fructuosissimos amplecti affectans, patres fulgentissimi, maiorum meorum consilio pulsus …–…
et ceteris assistentibus hoc famosum collegium in meam modicam personam decorantibus refero gracias immortales, offerendo me suis beneplacitis et mandatis etc.
In der Gratiarum actio 257r zwei Namen unleserlich gemacht
- Auch in UB Tübingen, Mc 176, 166r-171r (Die lateinischen Handschriften der Universitätsbibliothek Tübingen. - Wiesbaden : Harrassowitz, 2001, S. 94)
259r>Versus de ordine librorum biblie<Genesis Exo. Levi. …–…
Io. Iudas Apocalipsis
- Walther Init. carm. 7146
259r>Item versus de eodem<Ordo sacrorum cognoscitur esse librorum …–…
Ia. Pe. Iud. Apoca
- Nicht bei Walther Init. carm.
259r>Versus de ordine legendi libros biblie in ecclesia<Annalis scripto sub tali noscitur ordo …–…
Post natale sacrum retinet sacra lectio Paulum
- Walther Init. carm. 1071
259r[Q]uinque libros Moysi Yosue Iudicum Samuelis / …–…
Sed quia vera canunt ecclesia suscipit illos
- Walther Init. carm. 16027
259v-266rAlexander de Villa Dei: Summarium biblicumSex prohibet peccant Abel Enoch Archa fit intrat / …–…
Flebunt ad cenam surgent sponsam venio iam
- Walther Init. carm. 17610; Stegmüller Rep. bibl. 2,77f. Nr. 1175
266rIn primis ad te populus gaudete memento …–…
Iustus da pacem salus omnia invo. si dicit.>Ex predictis versibus patet quod ab adventu usque ad nativitatem domini sunt 4 officia … preter officium penthecostes et trinitatis<
- Walther Init. carm. 9055
Es könnte ein Zusammenhang mit UB Tübingen, Mc. 176, einem Band mit Heynliniana (Die lateinischen Handschriften der Universitätsbibliothek Tübingen. - Wiesbaden : Harrassowitz, 200, S. 191-97), bestehen. Auch dieser enthält Teile, die in Ettlingen geschrieben wurden, und bietet auch die Oratio de laude theologiae (s. dort)
Provenienza del manoscritto:
Kartause Basel
Acquisizione del manoscritto:
Aus der Kartause Basel, gehörte vorher Johannes Heynlin: Bl. ar Besitz- und Provenienzeintrag, alte Signatur E cxxxvii etc., weitere Besitzeinträge der Kartause 1r und 266r unten, alles von der Hand Jakob Loubers
Bibliograph. Nachweise
Steinmann, Martin. - Unpublizierte Beschreibung, 1977 (zugänglich im Sonderlesesaal).
Scarpatetti, Beat Matthias von. - Die Handschriften der Bibliotheken von Aarau, Appenzell und Basel / bearb. von Beat Matthias von Scarpatetti. - Dietikon-Zürich : Urs Graf Verlag, 1977 (Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anfang des Mittelalters bis 1550 ; Bd. 1), Nr. 166.
Literatur
Wattenbach, Wilhelm. - Aus Baseler Handschriften / Wattenbach. - In: Anzeiger für Kunde der deutschen Vorzeit, N.F., Bd. 27 (1880), Sp. 137f. (betr. 32r-v).