Descrizione breve:Questo volume, assemblato nel XIV secolo da quattro diverse sezioni originariamente separate, costituiva probabilmente il messale della cappella sul St. Margrethenberg (Sampans) sopra Pfäfers. I canti nella prima (1r-63v, XII sec.), nella seconda (64r-77v, XIII-XIV sec.) e nella quarta sezione (129r-131v, XII secolo) contengono dei neumi, quelli della terza sezione (78r-128v, XIV sec.) sono in notazione quadrata.(kur)
Descrizione standard: Jurot Romain (unter Mitarbeit von Rudolf Gamper), Katalog der Handschriften der Abtei Pfäfers im Stiftsarchiv St. Gallen, Dietikon-Zürich 2002 (Studia Fabariensia; 3), S. 49-52.
Mostra la descrizione standard
Online dal: 08.10.2015
St. Gallen, Stiftsarchiv (Abtei Pfäfers), Cod. Fab. VI
Pergamena · 135 ff. · 26-27 x 17-20 cm · XII-XIV secolo
Missale, Lectionarium
Come citare:
St. Gallen, Stiftsarchiv (Abtei Pfäfers), Cod. Fab. VI, f. 50v – Missale, Lectionarium (https://www.e-codices.ch/it/list/one/ssg/0006)
Jurot Romain (unter Mitarbeit von Rudolf Gamper), Katalog der Handschriften der Abtei Pfäfers im Stiftsarchiv St. Gallen, Dietikon-Zürich 2002, S. 49-52.
Condizione: Nach Bl. 85 fehlt 1 Bl., nach Bl. 128 fehlen 2 Bl., nach Bl. 40 fehlt vermutlich eine Lage, Textverluste. Bl. 12, 19–23, 26, 27 und 31 kleiner und mit unregelmässigen Rändern.
Legatura:
Alte abgeschrägte Holzdeckel, 14./15. Jh., mit hellem Leder neu bezogen, Rücken mit überstehende Lederlappen. Das ursprüngliche Bezugsleder auf das neue geklebt, je 5 neue Hutbuckel aus Messing, 2 neue nach vorn greifende Langriemenschliessen. Alte Spiegelblätter (A–D) abgelöst, siehe Inhalt. Neue Spiegelblätter, Pergament. Pergamentsignakel, Bl. 26 aufgenähtes Leinensignakel. 2 Papierschilder auf dem Rücken: 1. Missale M.S., 17.–18. Jh., daneben alte Signatur XIX, 19. Jh.; 2. kaum lesbar F, 18. Jh. Nach Bl. 131 eingeklebt Papierschild des Restaurators von 1989 Louis Rietmann + Co., CH-9000 St. Gallen.
Origine del manoscritto:
Teil 1 vermutlich Abtei Pfäfers; im Kalendar ist Evortius von der ersten Hand eingetragen.
Provenienza del manoscritto:
Kapelle St. Salvator auf St. Margrethenberg (Sampans) ob Pfäfers: Teil 1 seit dem 12. Jh. aufgrund der im Kalendar zum 8. Juni nachgetragen dedicatio Sancti Salvatoris in Sampaun, Teil 2 seit der 2. Hälfte des 13. Jhs. aufgrund des 77r–v nachgetragenen Margaretenoffiziums; Teil 3 und 4 seit dem 14. Jh., als die ursprünglich separaten Libelli zu einem Band vereinigt wurden, siehe dazu den Eintrag 77v zum Margaretenoffizium Laudes quere in extrema parte veteris libri, der auf 63v verweist.
Spätestens seit dem 18. Jh. in der Abtei Pfäfers. Pfäferser Titel- und Papierschilder, siehe Einband.
Bibliografia:
Bruckner, Scriptoria, Bd. 1, S. 82f., Taf. XXVII;
Müller, Kalendar, S. 21f., 29–34, 91–122;
Die Abtei Pfäfers, S. 128f. Nr. 14;
UB südlSG, Bd. 2, S. 529f.
Unità codicologica:
Ar–Bv, Cr–Dv (abgelöste Spiegelblätter vorn und hinten)
Titolo del codice: Sacramentarium (Fragment)
Supporto materiale: Pergament
Formato: 25,5–26 x 15 von Bl. B und D nur schmale Streifen erhalten.
Disposizione della pagina:
Blindliniierung, Schriftraum 20 x 12,5, 23 Zeilen.
Tipo di scrittura e mani:
Karolingische Minuskel des 9. Jhs.
Decorazione:
Überschriften in Rot,
Cv 3- und 6zeilige Hohlbuchstaben als Initialen, mit Schrägkreuzen als Füllmuster sowie gelber und grüner Füllung.
Contenuto:
Ar–v//Repleti sumus domine donorum …–…
dominus terram suam et pepercit//
Quinquagesima (Postcommunio) – Quadragesima (1. Lesung);
Cr–v//autem senem reges quem …–…
ita et vos facite. Super//
Agatha – 5. Sonntag nach Epiphanie.
Tipo di scrittura e mani:
Karolingische Minuskel von mehreren Händen.
Notazione musicale: Neumen.
Decorazione:
Rubriziert, 1–3zeilige Initialmajuskeln, im Messekanon 9v–11r blau gestrichelt; im Kalendar Goldene Zahlen blau und KL blau gestrichelt.
10r Kreuzigung in schwarzer Federzeichnung, rot und blau koloriert.
Risse und Flickstellen mit rotem und gelbem Faden genäht.
63v am unteren Rand flüchtige Skizze mit 2 menschlichen Gestalten.
Contenuto:
1r–2vKalendar.
Januar – Dezember. Sonntagsbuchstaben, Kalenden, Nonen, Iden und Goldene Zahl. 4 Monate pro Seite. Heiligenkalendar, siehe Anhang C. Kommentar: Müller, Kalendar, S. 29–34, 91–122. Konrad (26. 11.), 1123 kanonisiert, gibt den terminus post quem.
Nachtrag: 1vMedardi episcopi. In Sepaune, dedicatio Sancti Salvatoris (siehe Besitzer), von einer gleichzeitigen Hand.
2v–9vProprium festivum de tempore et de sanctis (pars prima).
1. Adventsonntag – Passionssonntag.
In adventu domini. Ad te levavi …–…
defende presidiis. Per.
Formulare für 1. Adventsonntag, Commemoratio BMV, Weihnachten, Stefan, Johannes Ev., Innocentes, Weihnachtsoktav, Epiphanie, Purificatio BMV, Annuntiatio BMV, 4. Fastensonntag und Passionssonntag.
9v–11rCanon Missae.Per omnia secula seculorum …–…
miserere nobis.
11r–17vProprium festivum de tempore et de sanctis (pars altera).
Ostern – Nativitas BMV; Dedicatio.
In die sancto Pasche. Resurrexi …–…
amplificetur augmentis. Per.
Formulare für Ostern, Auffahrt, Pfingsten, Johannes Bapt., Peter und Paul, Assumptio BMV, Nativitas BMV, Kirchweihtag.
17v–21vCommune sanctorum.In vigilia unius apostoli. Ego autem …–…
muniamur et precibus. Per.
21v–26rMissae votivae.De sancta Trinitate. Benedicta sit …–…
sunt sacramentum. Per.
Votivmessen für die Woche und 13 Formulare nur mit Gebeten, darunter 24v Nikolaus, 25r Totenmesse mit vollständigem Formular.
26vBenedictio in Prima.In dominicis diebus. Preciosa est in conspectu … Sancta Maria mater domini nostri Ihesu Christi et isti atque omnes sancti …
26v–27rBenedictio salis et aquae.Benedictio salis. Exorcizo te creatura salis …
Sp 1451–1455.
27rVisitatio infirmorum, Gloria et Credo.Ad visitandum infirmum. Deus qui famulo tuo Ezechiȩ …
Ha 987; Tc 2767;
Angelicum carmen. Gloria in excelsis deo … ; Symbolum Nicenum. Credo in unum deum …
27v–30vOrationes.
1. Adventsonntag – 23. Sonntag nach Pfingstoktav.
Dominica IIII ante Nativitatem domini. Oratio. Excita domine quesumus potentiam …–…
in misericordiȩ proficiant.
Anschliessend von einer gleichzeitigen Hand
Sanet te deus pater omnipotens. Sanet te Christe filius … universa delicta tua. Amen.
31r–32vMissae votivae.
Von zwei wenig späteren Händen.
(32r)
Pro salute vivorum. Salus populi:
Gesangsteile neumiert.
32vSequentiae.
Von einer weiteren, wenig späteren Hand. Martin AH 53 Nr. 181; Nikolaus AH 42 Nr. 296 (unter Benutzung der Hs.).
33r–40vGraduale.
1. Sonntag nach Weihnachten – 19. Sonntag nach Pfingsten.
Dominica prima post natale. Populus Syon …–…
sacrificium vespertinum.
Am Schluss fehlt vermutlich 1 Lage, Textverlust. Alleluiaverse der Sonntage nach Pfingsten: Ps 5,2; 7,2; 7,12; 17,2; 20,2; 30,2; 46,2; 58,2; 64,2 und 5; 77,1; 80,2; 87,2; 89,1; 94,1 und 2; 94,3; 107,2; 113,1 und 2; ohne Alleluiavers; Lücke.
41r–63vLectionarium missae.
2. Adventsonntag – 24. Sonntag nach Pfingstoktav.
Dominica III ante Nativitatem. Ad Romanos. Fratres: Quecunque scripta sunt …–…
ex illa [h]ora.
Am Anfang fehlt vermutlich 1 Lage, Textverlust.
63vVergabungen an die Salvatorkapelle.
Urbarmässige Einträge für die Kapelle St. Salvator auf St. Margrethenberg, um die Mitte des 13. Jhs.
De Cizure Sifridus ovem I …
UB südlSG Nr. 1412.
63vOfficium proprium de sancta Margareta virg. (pars altera).
Nachtrag von der gleichen Hand des 14. Jhs. wie 77r–v. Antiphona
Martir insignis Margareta … per infinita secula seculorum. Amen.
Fortsetzung von 77r.
Unità codicologica:
Teil 2:
64r–77v (13.–14. Jh.).
Disposizione della pagina:
Tintenliniierung, Schriftraum 21,5 x 14, 33 Zeilen.
Tipo di scrittura e mani:
Textualis von einer Hand.
Notazione musicale: Neumen, nur 64r und 70r–71v ausgeführt.
Decorazione: 1–2zeilige rote Lombarden.
Contenuto:
64r–70rDedicatio ecclesiae.In dedicatione ecclesie. In prima Vespera. Antiphona. Presta domine …–…
facta est alleluia.
Monastisches Offizium.
70r–74rOfficium proprium de sancta Margareta virg.In festo Margarete. Vidi speciosam …–…
tempore seculi. Amen.
Monastisches Offizium.
74v–75rLectio de sancta Margareta virg.Legenda de sancta Margareta. Prima leccio. Beatissima Margareta erat Theodosii filia …–…
quem Iudei crucifixerunt.
Aus BHL 5303; Mombritius 2, S. 190, Z. 30 – S. 191, Z. 5. Mit Sequenz AH 50 Nr. 271; am Rand
Historiam quere retro in ultimo folio
(= 77r).
75vMissa de sancta Margareta virg.Missa de sancta Margareta. Omnipotens sempiterne deus qui infirma mundi …
Nur Gebete mit 76r Ps 97;
Nachtrag, 13. Jh.:
Deus qui beatam Margaretam virginem et martyrem fortem …
(76v)
Missa communis. A cunctis nos quesumus domine mentis …
Bruylants II 1. 533. 687;
(77r)
Nachtrag, 14. Jh.:
Collecta de sancta Dorothea. Omnipotens sempiterne deus in cuius nomine
;
Seq[u]entia de sancta Margareta. …
AH 55 Nr. 232, neumiert.
77r–vOfficium proprium de sancta Margareta virg. (pars prima).
Nachtrag von der gleichen Hand des 14. Jhs. wie 63v.
Historia sancte Margarete virginis et martyris. Super Magnificat in prima Vespera. Antiphona. Magnificemus dominum …
Reimoffizium AH 28 Nr. 3, hier für den monastischen Gebrauch adaptiert; am Schluss
Laudes quere in extrema parte veteris libri.
Fortsetzung siehe 63v.
Disposizione della pagina:
Tintenliniierung, Schriftraum 19 x 13,5–14, 21 Zeilen oder 7 Notensysteme pro Seite.
Tipo di scrittura e mani:
Textualis von einer Hand.
Notazione musicale: Quadratnotation auf 4 Linien (4 rote Linien 80v–85v).
Decorazione: Bl. 114 Riss mit Tierhaaren, Bl. 127 mit roten Faden genäht.
Contenuto:
78r–87rOfficium proprium de sancta Margareta virg.Hystoria de sancta Margareta virgine et martyre. O Margaretha celorum …–…
interveniat quesumus. Evovae.
Reimoffizium AH 28 Nr. 3, hier für den monastischen Gebrauch adaptiert (andere Fassung als 77r). Melodien in Quadratnotation.
87r–97vLectio de sancta Margareta virg.Passio beate Margarethe virginis et martyris. Post resurrectionem domini nostri Iesu Christi et gloriosam ascensionem eius …–…
preces memoretur ante dominum nostrum …
BHL 5303; Mombritius 2, S. 190–196.
97v–104rMissa de sancta Margareta virg.Officium de sancta Margaretha
mit Alleluiavers 100rSponsa Cristi speciosa Margaretha …
mit 100v AH 55 Nr. 232, Melodien in Quadratnotation.
104r–106vMissa in dedicatione ecclesiae.Terribilis est locus …
, mit 105r AH 8 Nr. 42, Melodien in Quadratnotation.
106v–128rMissae de sanctis.
Formulare für Sigismund, Romanus Mart., Hippolyt, 11 000 Jungfrauen
Martin mit Alleluiavers 112rMartinus episcopus migravit a seculo …
und AH 53 Nr. 181;
Columban, Katharina mit Alleluiavers RH 8821 und AH 55 Nr. 203;
Mauri (?)
, Andreas, Germanus (Bischof), Panefreda, Anastasia, Agnes mit Alleluiavers 123rAgno nos Cristo iungas …
und AH 55 Nr. 51;
Agatha, Georg mit 126r AH 34 Nr. 238 (unter Benutzung der Hs.), Philipp und Jakob mit Sequenz 127vSummis hunc diem veneremur … capiti. Est//
AH 54 Nr. 74,
128vNotiz über den Kirchweihtag der Kapelle auf St. Margrethenberg.
Nachtrag von einer Hand des 15. Jhs.
Nota: dedicacio huius capelle celebrabitur annuatim perpetuis temporibus proxima dominica post nativitatem gloriosissime virginis Marie. Insuper episcopus in consecracione speciali dono concessit de omnipotentis dei misericordia omnibus vere contritis et confessis predictam dedicacionem visitantibus quadraginta dies indulgentiarum et totidem addidit in die sancte Margarete ad pristinas indulgencias.
Disposizione della pagina:
Stiftliniierung, Schriftraum 18,5 x 13, 23 Zeilen.
Tipo di scrittura e mani:
Karolingische Minuskel von einer Hand.
Notazione musicale: Neumen.
Decorazione: Titel in Rustica, rote und schwarze Initialmajuskeln.
Contenuto:
129r–131vMissae votivae, sequentiae.De sancta Trinitate. Antiphona. Benedicta …–…
dominus tecum.
Neumierte Gesänge für Trinitas, Crux sancta, BMV (mit AH 53 Nr. 111),
Pro defunctis.
(130v)
Sequenzen für Gallus (AH 53 Nr. 149), Nikolaus (AH 42 Nr. 296) mit neumiertem Alleluiavers 131rDomine dilexi decorem …
(131v)
Dedicatio ecclesiae (AH 53 Nr. 247) mit neumiertem Alleluiavers
Vox exultationis …
Anschliessend neumierter Alleluiavers zu Nikolaus
Iuravit dominus …
,
Gallus Iustus ut palma …
und BMV
Ave Maria …
, am Rand Initien der Messgesänge.