Résumé du manuscrit:Le manuscrit, d’un format extrêmement étroit, a été produit à Mayence et est arrivé plus tard, comme don des chartreux qui y résidaient, à la chartreuse de Bâle. Il contient un grand nombre de textes brefs et très brefs : à côté d’une série de sermons, se trouvent surtout des extraits de traités théologiques, d’histoire ecclésiastique et politique, dont certaines en allemand.(mue)
Ancienne Cote:
Kartause Basel, Bibliotheca antiqua,
E cxliiii:1 (alt)
Support:
Papier. Bl. 61 rechte untere Ecke abgeschnitten. Schon in alter Zeit an zahlreichen Stellen repariert
Volume:
1 Band (78 Blätter)
Format: 30 x 10 cm
Numérotation des pages: Moderne Bleistiftfoliierung 1-78
Composition des cahiers: (II-1)2 + (IV+2)12 + V22 + III28 + V38 + III44 + V54 + IV62 + (VII+1)77 + I78. Das erste Blatt der ersten und das letzte der letzten Lage sind als Spiegel in die Deckel geklebt und daher nicht foliiert. Das zweite Blatt der ersten Lage wurde herausgeschnitten, Blatt 3 und 4 (letzteres in viel kleinerem Format als der Rest des Buchblocks) zusätzlich eingebunden. Ebenfalls zusätzlich eingefügt wurde Bl. 63 am Anfang der neunten Lage
Mise en page:
Schriftraum 25,5-26 x 7,5-8 cm, 53-67 Zeilen
Type d'écritures et copistes:
Verschiedene Hände
Décoration: Fast durchgehend rubriziert
Reliure: Halbledereinband: Gepresstes braunes Leder mit Streicheisenlinien und Einzelstempeln. Ursprünglich zwei Metallschliessen, davon eine abgerissen (Bleistiftnotiz auf dem vorderen Spiegel: 1 Schliesse in der Buchbinderei 12.8.80; 14 St.)
Langue principale: Latein, Deutsch
Sommaire:
1rConspectusTi. Collectanea Spiritalia … Liber Carthusiensium … in quo tametsi varia documenta spiritalis vitę profectui necessaria collecta sint (unde et haud immerito titulum suprapositum sortitus est) pręcipua tamen sunt que inferius specialiter sunt annotata. Sermo de mirabilibus …–…
Nomina provinciarum et domorum ordinis Cartusiensis
3rEx glossa praedicamentorum>Ex glosa predicamentorum<Pro intellectu sermonis sequentis nota quod substantia multas habet significaciones …–…
ubicumque fuerint panis dimensiones conversi in ipsum
5r-7vJohannes Zotzenheim: Sermo de mirabilibus sacramenti>De mirabilibus sacramenti sermo preciosus<Secundum decem predicamenta. >Editus a domino Johanne dicto Zotzeym … <. Memoriam fecit mirabilium suorum misericors et miserator dominus …–…
non tamen dividitur angelus. Tu autem domine miserere nostri. Deo gratias
4r-vThomas de Aquino: Excerpta ex Summa contra gentiles>Thomas de Aquino de sacramento eucharistie<Dimensiones autem corporis Christi sunt in hoc sacramento …–…
ac si substantia panis et vini adessent
Das viel kleinere Bl. 4 mit separatem Inhalt ist zwischen Bl. 3 und 5 eingebunden
7v-8vHugo de Sancto Victore: Sermo de sacramento eucharistiae>De sacramento eucharistie<Hugo de Sancto Victore super illud Dyonisii de celesti ierarchia. Et Ihesu participacionis ipsam …–…
propterea et sanctissima divinissima et sanctificans sanctificancia omnia et sancta. Hec ille
8v-9rEusebius Caesariensis: Sermones tres>Item de sacramento eucharistie<Eusebius episcopus. Magnitudo celestium beneficiorum angustias humane mentis excedit …–…
in Tartarum et ereptum morti hominem portaret in celum
9rVersus>Qualis debeat esse hostia sacramenti. Sic etiam recte communicant esse debet. Versus.<Candida, tritea, tenuis, non magna, rotunda / expers fermenti, non salsa, sit hostia Christi. / Spernitur oblata, duplex, de terra levata, / Fracta, vel inflata vel discolor vel maculata
9vSpiritus sanctus quando et qualiter accipitur>Spiritus sanctus quando et qualiter accipitur<Videamus quare dominus dixit discipulis suis, quando spiritum sanctum eis promisit …–…
infirmaretur cordibus eorum
9vAurelius Augustinus: Excerptum>Augustinus<Crede ergo ut munderis. Prius te oportet credere …–…
ipse prestare dignetur. Qui vivit
9vCassiodor: Excerptum ex Historia tripartita>Sozomenos in tripartita hystoria libro primo capitulo secundo de Josepho<Josephus autem Mathathie filius atque sacerdos …–…
potius quam consentiens. Hec ille
10rAurelius Augustinus: Excerptum>Sursum cor habere qualiter debeamus
[Danach beginnt Augustinus] Augustinus<Ascensionem domini in celum celebramus …–…
dominus vobiscum
>De ortu ydolorum<Damascenus in libro de Josaphat rege
>In die<Idolum homo fecit …–…
Ex his et similibus patet error ydolorum
Auszüge aus Johannes Damascenus' De Josaphat und aus der Legenda Sanctae Afrae
10vSubstantia dei invisibilis est>Substantia dei invisibilis est<Maximus episcopus. In sermone de penthecostes …–…
qui permanet in seculum seculi
Exzerpte aus Maximus episcopus, Leo papa und Bernardus' De institutione morum
11rAurelius Augustinus: Excerptum>Perfectus leoni comparatur<Augustinus, de verbis Balaam quibus ait. Ecce populus sicut catulus leonis exurget …–…
que parvuli erant deposuerit
11rDifferentia inter Jacob et Israel>Differentia inter Iacob et Israel<Item de eo quod dicit. Quam bone domus tue Iacob et tabernacula tua Israel. Quod si et differentiam domorum …–…
tabernacula ea nominat Israel
11vRemigius: Excerpta>Filius quomodo audiat et discat a patre in divinis<Remigius super illa verba Christi: Et ego que audivi apud patrem hec loquor in mundo …–…
per gratiam spiritus sancti audivi potest
12rDe erroribus OrigenisOcto enim hereses in libris suis quos peri archon appellant …–…
corporibus unirentur in secundo et tertio contra gentiles
Error 9-15 später hinzugefügt
12v-13vBernardus Claraevallensis: In sermonibus de assumptione>Bernhardus in sermonibus de assumpcione<Dedit tibi deus Christum per Mariam propter sanitatem, quia tu dignus non eras cui donaretur. Datum est Marie ut per illam acciperes …–…
mulierum creditur esse donatum
14rBernardus Claraevallensis: In sermone nativitatis Mariae virginis>Item de laude Marie virginis. Bernardus in sermone nativitatis eius<Alcius igitur intuemini quanto devocionis affectum a nobis eam voluerit honorari …–…
quod inter Marie manus ita evenerit
14vAlbertus Magnus: De laude virginis>Albertus de laude virginis<Dignius ergo est templum, in quo dignior est operatio …–…
omnia bona cum illa.>Hec Albertus Magnus<
15r-15vMiraculum de sacramento eucharistiae>Miraculum de sacramento eucharistie<Borchardus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus universis Christi fidelibus … 15v suspicere procuraciones eorum et peticiones scrupulantur abrogando …–…
datum anno domini m°. ccc°. iii°. quarto ydus Augusti
16r-17rNota valde de ordinibus a falso episcopo receptis>Nota valde de ordinibus a falso episcopo receptis<Queritur utrum sacerdos ordinatus a non vero episcopo possit conficere corpus Christi …–…
In tradicione autem quam facit archidyaconus fit potestatis collate expressio. Hec ille
17vAlbertus Magnus: De laude virginis>Albertus de laude virginis<Capitulo clxxx. Privilegia beatissime virginis sunt …–…
intra sanctuarium dei habitant. Hec ille
18r-20rExcerpta>De ordinibus receptis ab episcopo non vero<Item posito casu quod aliquis episcopus non verus id est non consecratus …–…
sal enim insaciabiliter fecit sitire sic et avaricia
Auszüge aus Heinrich Kalkar, Bernhard, der Legenda Sancti Hugonis Lincolniensis, der Legenda sanctae Elisabeth Lantgraviae, Henricus de Hassia, sanctus Thomas, Augustinus und Caesarius von Heisterbach
20vArticuli libri sententiarum reprobati>Articuli libri sententiarum reprobati<Hec sunt opiniones minus probabiles quas ponit magister sententiarum, quas non sustinent nunc doctores …–…
in contrarium habetur expresse extra de sententia excommunicacionis capitulo inquisicioni
21v-23vDe fide katholica approbata ex scriptura veteris testamenti
(22r)
>De fide katholica approbata ex scriptura veteris testamenti<Questio Nycolai Lyre de quolibet. Utrum ex scripturis receptis a Iudeis possit efficaciter probari salvatorem nostrum fuisse deum et hominem …
(23r)
nec per famam publicam usque nec continuatam.>Sequitur hic argumentum contrarium ex opposito precedenti folii querere<
(21v)
>Ista medietas folii huius pertinet ad finem questionis sequentis<9º patet per …–…
dispositis ad hanc escam. Explicit questio
Der Text muss in folgender Reihenfolge gelesen werden: 22r, 22v, 23r, 21v
23vBernardus Claraevallensis: Ad percipiendam consolationem spiritus sancti>Ad percipiendam consolationem spiritus sancti<Bernardus in sermone de ascensione. Non dubito intelligentiam vestrum omnium qui hic estis illuminatum [sic] esse …–…
intelligendo diligendo fruendo
24rRemigius Altissiodorensis: De filio prodigo et converso>De filio prodigo et converso<Remigius super illud luce. Et cupiebat implere ventrem suum de siliquis quas porci manducabant …–…
cum sacramentum passionis eius casto corpore et munda mente percipitur
24vSex membra ad perfectionem
(deutsch)
Wiltu gerne ein gut mensche werden, so ube dich mit flisze an ses dingen. Daz erste ist daz du dich alle zit ubest andechtiges gebedis, da wurdest du inne wie got spulget umme zu gende mit guden luden, wan got selber sprichet in dem ewangelio, wer da bitdet, der enpheet, und dem cloppenden wir offgetan …–…
Daz seste ist daz der mensche al zit haben sol ein reynes hertze und got dar inne steteclichen tragist. So wirdestü dar innen gotlicher suszekeyde
25r-26vContra luxuriam>Contra luxuriam<Spiritum fornicacionis. Qui vult vincere. Principiis obstet et violenciam non pacietur …–…
qui nequaquam ceteris presentibus suam velit exhibere presenciam
27rReformatorium spiritualis vitae et conversationis melioris>Reformatorium spiritualis vite et conversacionis melioris<Memor esto itaque unde excideris et penitentiam … Ad omnia autem ista prescripta reparanda et emendanda respice et diligenter observa formulam reformacionis subscriptam. Quia dicit Johannes Climacus in libro de 30 gradibus celestis scale, capitulo xxvi. Confidant humiliati viciosi …–…
eciam ruituros. Hec ille
27v-29vFormula reformationis interioris hominis>Formula reformationis interioris hominis<Si quis emendacioris vite esse voluerit, studeat infra scripta diligenter observare>Explicit reformatorium seu medicinale spiritualis vite<
Am unteren Rand von 27v die Notiz: Hec formula compilata et hic scripta est anno 1401, circa nativitatem beate Marie
29vDe merito condigno>Augustinus super psalmum<Gratias illi quia …–…
pudor timor spes et desperacio
Exzerpte aus Augustinus, Benedikt und Nikolaus von Lyra
30rDe venditione Joseph>De vendicione Ioseph<Iohannes Chrysostomus: Cum Ioseph venientem de longe fratres conspicerent … iudex iustus defuerit
30rLeo papa: Invidia JudaeorumLeo papa …–…
>Invidia Iudeorum<Cum ita dominus usus sit malicia Iudeorumsi enim cognovissent etc.
30vPrimatus honorum>Primatus honorum<Iohannes Crisostomus. Et opus quidem bonum desiderare bonum est …–…
nec ut scriptum est quia gloria in deo glorietur
Exzerpte aus Johannes Chrysostomus, Beda, Leo papa
30vGerhardus Magnus: Simplicitas columbina>Simplicitas columbina<Bene in columbe specie descendit>Hec magister Gerhardus Magnus ad quendam scribit<
31r-31vExcerpta>Franciscus in regula sua<Fratres debent orare semper puro corde ad deum>Hec omnia Benedictus<
Exzerpte aus der Regula Benedicti sowie Bernardus De institutione morum und De quintupartita dilectione dei
32r-32vFigurale et morale exemplum>Figurale et morale exemplum<Rex quidam nobilis et potens habuit tres filias, fidem spem et caritatem. Hiis delegavit civitatem eximiam humanam scilicet animam …–…
sed nisi dominus custodierit civitatem frustra vigilat qui custodit eam.>Explicit<
33rDe tribus statibus ad perfectionem>De tribus statibus ad perfectionem<Magister Nycolaus de Lyra super librum psalmorum de quindecim graduum …–…
in celis est ideo dicitur.>Ecce nunc Benedictus<etc.
33rBernardus Claraevallensis: Bernardus in libro de institutione morum>Bernardus in libro de institucione morum<Adolescentes sive incipientes …–…
et mori lucrum
33v-34rSeptem dies perfectionum>Septem dies perfectionum<Ter in anno apparebit omne masculinum coram deo …–…
hiis tribus statibus omnes salvandi continentur qui ratione utuntur
34rBernardus Claraevallensis: Bernardus in sermone de resurrectione>Bernardus in sermone de resurrectione<Sunt enim quibus nondum passus est Christus …–…
educari et nutriri dicitur. Amen
34v-35rJohannes Tauler (?): Novem status sive profectus spiritales>Novem status sive profectus spiritales<In libro de ix rubipus designantur ix status sive profectus hominum ad deum tendentes …–…
domini locutum est Binz (1907, S. 36f.) gibt an, dass dieser Textbestandteil von Johannes Tauler sei, jedoch ohne genauen Verweis auf eine entsprechende Edition. Gemäss Predigt im Kontext nennen auch Mayer (1999) und andere lediglich auf fol. 35v einen Tauler-Text, weshalb die Angabe von Binz an dieser Stelle angezweifelt werden müsse. Allerdings seien genauere Überprüfungen anzustellen
35vJohannes Tauler: De triplici profectu spirituali
(deutsch): Auszug aus Predigt V39
>De triplici profectu spirituali<Ex libro x. sermonum dominicalium in estate des Tauwelers. Nu wollen wir sagen von drin greten. Die mag der mensche haben in dem nydersten, in dem mittelsten oder in dem obersten grate …–…
und da in glicher gelaszenheit, daz ist liebe, und nit als die lůde wenent
Druck: Vetter (1910), S. 159, Z. 29f. Nr. 39
36r-36vVersus de nominibus et naturis ventorum>Versus de nominibus et naturis ventorum<Est subsolanus wlternus Eurus eci [über der Zeile: id est orientis] / Atque die medio nothus heret Affricus Auster / circius occasum. Zephirusque Favonius afflant / sed veniunt Aquilo Boreas et chorus ab Arcto … Inde carens pluviis Aquilo canusque pruinis. / >Exposicio istorum versuum<. Ventus est aer commotus et agitatus quod etiam urbis flabello approbari potest, nec aliter intelligitur …–…
Has rationi nominibus deorum suorum id est Iovis, Saturni, Martis, Veneris atque Mercurio sacraverunt
Ein Teil der Verse ist ebenfalls zu finden im Enchiridion des Gaufredus de Trano in Ms. Brügge 548 (13v), vgl. Gilliodts Van Severen (1881), S. 200
37rRemedia utilia>Remedia utilia<Galienus dicit quod subtilior omnium medicinarum est abstinencia …–…
colericum refrenat. Hec ille
37rIsidorus Hispalensis: Excerptum ex Etymologiarum libro III.>De numero perfecto<Isidorus ethymologiorum [sic] libro tertio capitulo vi [richtig: Kapitel 5]. Numerorum parium alii sunt superflui, alii diminutivi …–…
intra millenarium quadringenti nonaginta et sex
37vDe quattuor complexionibus>De quattuor complexionibus<Sanguineus. Largus, amans, hylaris ridens …–…
non expers fraudis timidus luteique coloris
37vDe aetatibus hominum>De etatibus hominum<Secundum auctoritatem de proprietatibus rerum. Prima etas dicitur infancia …–…
ab omnibus iudicatur et vilipenditur etc.
39rOrdo consanguineitatis>Ordo consanguineitatis<
[Tabelle]
Isidorus Ethimologiorum [sic] libro xi. Usque ad sextum generis gradum …–…
melius tamen si in ea mores quam pulchritudo queratur
39vRobert Grosseteste: De excommunicatione (excerptum)>De excommunicacione<Robertus Grossum Caput episcopus Linconiensis. Excommunicacio quandoque fit a iure …–…
non prohibemus. Gregorius
40rExcusatio Origenis per Hamonem>Excusacio Origenis per Hamonem<Hamo in Christianorum rerum memoria. Unde plurimum admirari non sufficio quod vir tam illustris Origenis tam aperte rebellans …–…
et pene in utiles scienciolas quibus occupantur
40v-41rDe fide sanctae trinitatis>De fide sancte trinitatis<In primo libro sentenciarum d. ix. Sed queris a me heretice inquit …–…
queritur non intelligitur
41vThomas de Aquino: De sancta trinitate>De sancta trinitate<Thomas de Aquino contra gentiles libro quarto capitulo 26. Divine trinitatis similitudinem in mente humana …–…
et similitudinem nostram
41vJohannes Damascenus: De trinitate>Damascenus de trinitate libro sententiarum suo primo<Oportet igitur scire quod …–…
ibi ut in nobis etc.
42r-43rCassianus: Ieiuniorium de temperantia, de patientia, de triumpho vitiorum (excerpta)>Ieiuniorum de temperancia<Cassianus de institutis monachorum. Non facile potest uniformis regula custodiri …–…
ad presens sufficiant. David et Salomon etc.
43v-44rDe humilitate>Humilitate<Gregorius septimo libro moralium …–…
hec ille.>Plus de reliquiis quere in sequenti folio<
Auszüge aus der Regula Benedicti, Thomas de Aquino, Anselmus, Johannes Cassianus
44vExpositio psalmi 106>Exposicio psalmi cvi(ti)<Confitemini domino etc. …
Der letzte Abschnitt der Seite ist, , ohne dass der ursprüngliche Text radiert wurde, überschrieben worden und dadurch kaum mehr zu entziffern. Am unteren Rand die Notiz: mcccc rex (?) Ropertus iacuit ante Francfordiam
45rDe veneratione reliquiarum>De veneracione reliquiarum<Ambrosius in quodam sermone …–…
cuius fuerunt ministri
45vAurelius Augustinus: Ambitionis vitio quomodo resistendum est (excerpta)>Ambicionis vicio quomodo resistendum est<Augustinus de civitate dei …–…
Hec ille
46r-51vHildegard von Bingen: Excerpta ex epistulis>Ex epistulis Hildegardis. Ex epistula provisorum ad sanctam Hildegardem<Floribus virtutum sanctarum redimite Hildegarde gloriosissime ancille …–…
omnes e converso me impungnant
Druck der Briefe: PL 197, Sp. 145-382; Weiterer Druck: Haug (1931), S. 59-71
52rEpistola archiepiscopi Ostiensis ad papam>Dominus Petrus archiepiscopus Hostiensis cardinalis resignavit. Epistula eius ad papam pro absolutione<Petrus peccator …–…
certa spes eos de eterna cum Christo societate gaudere
52r-52vEnumeratio episcoporum qui resignaverunt>Hic enumerat plures episcopos qui resignaverunt<Beatus Valerius …–…
valeant concordare
52v-53rCassiodor: Excerpta ex historia tripartita>In hystoria tripartita libro viiiº quomodo fugierunt dignitates (?)<Ammonius vir mirabilis inter monachos …–…
ab Ecclesiasticis verbis expulero etc. plura ibidem
Auszüge aus Buch 8, 9 und 5
53rContemplativa vita maior merito>Contemplativa vita. Maior merito<Gregorius in Moralibus libro vi. Maria optimam partem etc. … Thomas de Aquino. Inter omnia vero hominum officia …–…
in lege divina. Hec ille
53vGregorius Magnus: Onus pastorale grave fuit Gregorio papae>Onus pastorale grave fuit Gregorio pape<Gregorius in registro, id est in libro epistolarum eius ad diversas personas missas …–…
administrationis accione succumberem
54rDe vita sancti Ruperti ducis iuxta Pingwiam>De vita sancti Ruperti duxis iuxta Pingwiam<Sancta Hildegardis magistra monialium prope Pingwiam in monte sancti Ruperti per visionem habitam descripsit …–…
in predicto monte iuxta Pingwiam fecit etc.
54rContemplare quid sit>Contemplare quid sit<Richardus. Aliud est contemplacionis, aliud meditacionis …–…
est affectio inflammata
54v-55rDe vita solitaria et contemplativa>De vita solitaria [Titel fortgesetzt auf 55r ] et contemplativa<[54v ] Vita solitaria copiose commendata est …–…
similiter inclusus
55vGregorius Nazianzenus: Excerptum ex Apologetico>Gregorius Nazianzenus in Apologetico de fuga sua scilicet episcopatus [folgt Lücke mit Rasur] cuius pater fuit episcopus ante eum<Illius perturbacionis mee causa qua tamquam pertinaciter …–…
seculi predicabat
56rHonorem saeculi fugierunt>Honorem seculi fugierunt<Iosaphat rex Indie priusquam regnum suum ad fidem Christi convertit …–…
Wilhelmus comes de genere regum Francorum monachus fit
56r-56vSeneca: De solitudine etc.>Seneca ad Lucillum [sic]. De solitudine<Quia homines amplius oculis quam auribus credunt …–…
et non propter verecundiam dimittat.>Quis dicatur sanctus<
Enthält auch zwei kurze Juvenal-Zitate
>Ad virtutem requiruntur<Virtutis in genere quattuor sunt condiciones …
>Origenis<In quodam omelia Origenis pulchre loquitur in hec verba …
Hec et similia plura allegat venerat et devotus doctor magister Henricus de Hassia … …–…
desideria mea Ihesu dulcissime etc.
57r-58rSuper Zachariam prophetam>Super Zachariam prophetam<Glosa Lire super illud Zacharie viii. …–…
qui oblivioni datur (?)
58vDe registro beati Gregorii>De registro beati Gregorii<Si curiosus perpendatur omne Gregorii tractandi tempus …–…
Gregorium in registro
58vNota>Nota qui ex magna paupertate profecerunt in reges<Et hoc vobis signum invenietis infantem pannis involutum …–…
in imperatorem rationum creatus est et bonus (?) fuit
59r-59vExcerpta ex Gregorii Moralibus super Job>Continentia oculorum<Gregorius super Iob xxi. Moralium. Pepigi fedus cum oculis meis …–…
quia non fracta sorbemus
Druck der Moralia: PL 75, 515–1162; PL 76, 9–782
60rThomas de Aquino: De studio sapientiae et vita contemplativa (excerpta)>De studio sapientie et vita contemplativa<Thomas Contra gentiles libro iiiº capitulo 35 dicit. Si igitur ultima felicitas hominis non consistat …–…
huius vite terminos non transcendit
60rGratianus: Excerpta>Secularia negocia episcopus cognoscere non debet, sed laici<Gratianus in decretis …–…
apud ecclesiasticum iudicem ventilanda sunt
60v-61rBasilius Caesariensis: Contra luxuriamAudi fili monicionem patris tui et inclina …–…
hec Basilius in regula sua
61rInnocentius: Excerptum>Innocentius<Hoc vicium omnem etatem …–…
omnes confundit
>Mulieris malicia<Femina vicit Adam victus fuit arbore quadam / Femina sorporei mox tradidit alta loquenti / Femina tu Christi baptiste colla petisti / Femina cuncta tegens iuvenum sibi colla subegens / Femina tunc gaudet cum perficit omne quod audet … Femina tu iuras et non periuria curas.
>Nocturna pollucio.<Crimen habet noctis pollucio si iacuisti / Ebrius aut primo meditatus turpe fuisti / Crimen abest sua si natura superflua tollit / Aut cum debilior vacuo se ventre resolvit.
62v-63rJohannes Damascenus: Idolorum cultura unde sit>Ydolorum cultura unde sit<Iohannes Damascenus in libro de Iosaphat …–…
ne sequerentur regem eorum
63rAugustinus: De anima Jovis>De anima Iovis que sit secundum philosophos gentiles<Augustinus De civitate dei libro 13. capitulo 16º …–…
facere susceperunt
63vDoctrina moralis pro minus perfectis
(deutsch)
>Doctrina moralis pro minus perfectis<Du salt dines můndes sin behůt / daz brenget dir fryde und ist dir gut / Wan der ist nit eyn wyser man / Der syn zůnge nit getzemen kan. / Eyn dore der kan verswigen nitht [sic] / Waz er horet oder gesicht / Saget dir ymans ycht von mir / Er saget licht vil ein bosers von dir / Waz dich nit get an / Daz lasz lichtlich hin gan / Wiltů aber sagen ye / So sich vor wem wo oder wie / Wer disz regel behalden wil / Der macht ym selber fryden vil
63vDoctrina moralis pro perfectioribus
(deutsch)
>Doctrina pro perfectioribus<Swyg lit und vertrage / Nyeman dinen kommer clage / Iz fraget manicher wie iz dir gee / Ginge iz dir wol iz det yme we. / Sy dicke alleyn so blybet din hertze reyn. / Sy wenig luden heymelich / So blibet din hertze frydelich / Wan dů von noden by den lůden můst sin / So stelle din hertze uff der selen gewynne
63vGalfridus de Vinosalvo: Versus poetriae novae de providentia>Versus poetrie nove de providencia<Emula sis Iani retro speculeris et ante / Si bene succedit non prima sed ultima spectes. / A casu describe diem non solis ab ortu. / Ut sis ad plenum secura verere futura / Cum totum fecisse putas latet anwis in herba / Syrenes exempla habere doceris in hiis. / Sub meliori statu semper peiora cavete / Nulla fides rerum sequitur post meliora [sic] venenum / Et claudit nobis [sic] atra diem nebuleque serenum
64rBernardus Claraevallensis: De utilitate temptationis>De utilitate temptacionis<Bernhardus super psalmum Qui habitat sermone quinto dicit …–…
experiencie suavitatem
64v-65rWilhelmus Parisiensis: Septem species temptationum>Septem species temptacionum<Nota de vii potentissimis dyabolice artis temptative astuciis et processibus quas Wilhelmus Parysiensis in libro suo de virtutibus ponit in hac forma. Septem sunt processus temptativi dyabolice astucie …–…
quod aliis non miserandum impiissime putant. Hec ille
65r-65vHenricus de Hassia: Super temptationemMagister Heinricus de Hassia super illud. …–…
>Et ne nos inducas in temptacionem<Considerandum quod per illam petitionem non petimus ut non temptemursursum propulsus
65vCicero, Prosper Aquitanus: ExcerptaTulius in libro de officiis … Prosper metrice …–…
corda iugum
66rBernardus Claraevallensis: De nomine virginis Maria>De nomine virginis Maria<Bernhardus super illud ewangelii Et nomen inquit virginis Maria. Loquamur pauca et super hoc nomine …–…
et nomen virginis Maria. Hec ille
66rHenricus de Hassia: De angelica salutatione>De angelica salutacione<Magister Henricus Hassie. In oratione angelica quam cotidie dicimus quattuor particulas esse constat …–…
interpellat pro nobis ad ipsum
66vDe ave Maria>De ave Maria<Bernhardus. Celum ridet angeli exultant mundus gaudet … et ave Maria dicite
66vExcerpta varia>Helynandus de sancto timore et amore<In hiis duabus affeccionibus …–…
et gratia magis potest inquirere
66vQuae requiruntur ad dedicationem ecclesiae>Que requiruntur ad dedicacionem ecclesie<Anno domini m cccc xvi dominica in octavis pasce que fuit sequenti die sancti Marci ewangeliste consecrata est ecclesia nova cum tribus altaribus ad Carthusiam minoris Basilee. Et hec infra petita et parata sunt episcopo suffraganeo Constantiensi …–…
tecta ante fores ecclesie
67rDe observatione interdicti>De observacione interdicti<Per dominum Almanum doctorem decretorum … Montispessulani … in tractatu suo de interdicto ubi ponit xlix articulos de observacione interdicti secundum quod iura viguerunt anno domini mccc primo tempore Bonifacii viii. …–…
de interdicto ponit et declarat etc.
>Indulgencie quid valeant<Magister Conradus Zoltawe in quodam tractatu suo inter cetera querit utrum indulgencie aliqua valeant …
>Item de indulgenciis<Magister Heinricus de Kalkar in epistula ad quendam: De indulgentiis sciatis quod penitencie canonice adhuc stant in suo vigore …–…
de presentiis et remissionibus et in titulo sequenti et capitulo ultimo eodem libro vi
Exzerpte aus Konrad von Soltau und Heinrich Eger von Kalkar
68vRemedium contra temptationes>Remedium contra temptaciones<Septem sunt fallacie dyaboli et calliditates …–…
Et sic potest fieri in aliis temptacionibus etc.
68vCicero: Voluptas carnalis in omnibus nocet>Voluptas carnalis in omnibus nocet<Tulius in libro de senectute. Ut enim adolescentem in quo senile aliquid est …–…
Eneas in Italiam venit
69rExemplum de Scoto subtili doctore>Exemplum de Scoto subtili doctore<Narravit dominus Heilmannus Pil sacerdos Wormaciensis devotus tandem monachus factus in Carthusia apud Moguntiam quomodo quadam vice audierit a reverendo ac devoto magistro Heinrico de Hassia sacre theologie professore quando recessit a Parisius propter scisma quod cepit tempore Urbani vi(ti) mansit hospitando apud dominum Echardum episcopum Wormaciensem per aliquot annos antequam vocatus fuisset a duce Austrie ad studium Wyenense. Referebat enim causam collacionis et devocionis inter ipsum et reverendum magistrum Conradum de Geilnhusen …–…
et nobis prestare dignetur q. vi
69vAnselm von Canterbury: Membra nostra templum Christi sunt>Menbra nostra templum Christi sunt. Anshelmus<Qui vere iustus est, deum in se manentem habet …
>Profectibus aliorum invidere … >Leccionis frequencia<. … >De pace<.<accepta esset unitas
70r-71vNomina provinciarum et domorum ordinis CarthusiensisHec scripta sunt in antiqua Carthusia anno mccccxiii. Provincia Carthusiensis prima Gehennensis. Domus Cartusie. Domus Augionis. Domus Valonis …–…
precipite me semper dilectissime pater
72rBernardus Claraevallensis: Bernhardus super Cantica, sermone XII
(richtig: XV)
>De nomine Ihesu<Bernhardus super Cantica, sermone xii. Super id oleum effusum nomen tuum. Non tamen lux est nomen Ihesu …–…
presenciam exhibere.>Solitudo<
Druck: Winkler (1994), Sermo 15, S. 212ff.
72vRichardus de Sancto Victore: Per studium assiduae meditationis>Per studium assidue meditacionis<
… Richardus in libro de archa mistica. Si ergo per studium meditacionis assidue cor nostrum inhabitare ceperimus …–…
virtute non esse quid significat (?). Hec ille
73rDe laude cellae et solitudinis>De laude celle et solitudinis<O fidelis anima ymagine dei insignita ad prescriptorum exercitium spiritualium studiorum …–…
percipienda preparatur. Hec ille
73vDe praeparatione mentis ad deum>De (?) preparacione mentis ad deum<Maximus episcopus. Quid est parare viam domino … castitatis accingit
73vCaesarius Heisterbacensis: De episcopis Alemanniae satis terribile>De episcopis Almannie satis terribile<Cesarius in dyalogo suo distinccione secunda cap. xxix [richtig: xxvii]. Clericus quidam Parisius ante annos paucos verbum terribile contra episcopos locutus est …–…
unus homo tot animas regere posset sine periculo.>Hec ille ubi supra<
Druck: Strange (1851), S. 99
74rBernhardus Claraevallensis: Remedium contra ambitionem>Remedium contra ambicionem<Bernardus super illud psalmi: A negocio perambulante …–…
finis ignotus. Hec Bernardus in sermonibus super qui habitat etc.
74rDe charta caritatis>Sigebertus de carta caritatis<Anno domini mcvii facta est carta caritatis a Stephano abbate Cisterciensi …–…
abbas fieret
74vExemplum voluntariae paupertatis>Exemplum voluntarie paupertatis. Helynandus in speculo historiali libro xxvii capitulo ii<Memini me audisse magistrum Petrum Cantorem Parisiensem virum iustissimum …–…
in sinus eorum evacuavit
74vLevitas et dissolutio verborum periculosa est>Levitas et dissolucio verborum periculosa est<Hoc tempore obiit sanctus Huco Cluniacensis abbas. Ex gestis sancti Hugonis abbatis quarti ordinis Cluniacensis …–…
Hugoni gratias sue integritatis reportavit
74v-77vExcerpta varia de paupertate>Occupacio terrenorum negociorum inquinat animam<Post obitum …–…
ubi audit ibi monetur dimittere
Origine du manuscrit:
Geschrieben um 1400 in Mainz und zunächst im Besitz der dortigen Kartause,
Provenance du manuscrit: später im Besitz der Basler Kartause: vgl. alte Signatur E cxliiii primum und Besitzvermerk Liber Carthusiensium Basileę minoris donatus illis elemosynarie a patribus domus Moguntię eiusdem ordinis auf 1r, Eintrag auf 3r: Iste liber pertinet ad fratres Cartusiensis ordinis prope Mogunciam, datus propter deum Cartusiensibus in Basilea, auf 15r: Codex Carthusiensium Moguntinensium, nunc Cartusiensium in Basilea, auf 22r: Cartusiensium in Basilea, auf 37v: codex Carthusiensium Basilee sowie auf 77v: Cartus. in Basilea [.. unleserlich] donatur Cartus. prope Maguntiam. Zusätze aus Basel aus späterer Zeit, mindestens 1416
Acquisition du manuscrit:
Eigent.: Öffentliche Bibliothek der Universität Basel
Bibliograph. Nachweise
Binz, Gustav. - Die Handschriften der Öffentlichen Bibliothek der Universität Basel / beschrieben von Gustav Binz. Abt. 1, Bd. 1, Die deutschen Handschriften der Öffentlichen Bibliothek der Universität Basel. Abt. A. - Basel : [Universitätsbibliothek], 1907, S. 34-40
Scarpatetti, Beat Matthias von u.a. - Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz ..., Bd. 1. - Dietikon; Zürich, 1977, Nr. 114
Janner, Sara u. Jurot, Romain. - Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus, Bd. 9: Schweiz, 2 Teile. - Wien, 2001, S. 21f.
Literatur
Leyser, Polycarp. - Historia poetarum et poematum medii aevi decem post annum a nato Christo CCCC seculorum. - Halle (Saale), 1721, S. 878 (betr. 63v)
Strange, Joseph (Hg.). - Caesarii Heisterbacensis monachi Dialogus miraculorum I. - Köln/Bonn/Brüssel, 1851 (betr. 73v)
Gilliodts Van Severen, Louis. - Glossaire flamand-latin du XIIIe siècle, in: Compte-rendu des séances de la commission royale d'histoire. Deuxième Série, Tome 9 (1881), S. 169-208, hier S. 200 (betr. 36r-36v)
Vetter, Ferdinand (Hg.). - Die Predigten Taulers (DTM 11). - Berlin, 1910 (ND Dublin/Zürich 1968) (betr. 35v)
Strauch, Philipp. - Zu Taulers Predigten, in: Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur 44 (1920), S. 1-26, hier S. 4 (betr. 35v)
Helander, Dick. - Johann Tauler als Prediger: Studien. - Diss. Lund, 1923, S. 86 (betr. 35v)
Welter, Jean Théobald. - L'Exemplum dans la littérature religieuse et didactique du moyen âge. - Paris/Toulouse, 1927, S. 496 (betr. 69r-76r)
Haug, Franz. - Epistolae sanctae Hildegardis secundum Codicem Stuttgartensem, Revue Bénédictine 43 (1931) (betr. 46r-51v)
Hofmann, Georg. - Literaturgeschichtliche Grundlagen zur Tauler-Forschung, in: Johannes Tauler. Ein deutscher Mystiker. - Essen 1961, S. 436-479, hier S. 440 (betr. 34v-35r, 35v)
Rüthing, Heinrich. - Der Kartäuser Heinrich Egher von Kalkar 1328-1408. - Göttingen, 1967, S. 88 Anm. 93, S. 140 (betr. 18r, 67v)
Winkler, Gerhard B. (Hg.). - Bernhard von Clairvaux, Sämtliche Werke lateinisch/deutsch V. - Innsbruck, 1994
Santos Paz, José Carlos. - Un manuscrito deconocido con obras de Hildegarde de Bingen. In: Filologia Mediolatina 3 (1996), S. 249-265 (betr. 46r-51v)
Mayer, Johannes Gottfried. - Die 'Vulgata'-Fassung der Predigten Johannes Taulers (Texte und Wissen 1). - Würzburg, 1999, S. 202f. (Sigle Ba 1) (betr. 35v)
Weigand, Rudolf Kilian. - Predigen und Sammeln. Die Predigtanordnung in frühen Tauler-Handschriften, in: Studien zur deutschen Sprache und Literatur, hg. von Václav Bok, Ulla Williams und Werner Williams-Krapp (Studien zur Germanistik 10). - Hamburg 2004, S. 114-155, hier S. 155 (betr. 35v)
Janka, Markus. - Die Poetria nova des Galfrid von Vinsauf, in: Wolfgang Kofler/Karlheinz Töchterle (Hg.), Pontes III. Die antike Rhetorik in der europäischen Geistesgeschichte. - Innsbruck/Wien/München/Bozen, 2005, S. 175-190 (betr. 63v)
Embach, Michael/Wallner, Martina. - Conspectus der Handschriften Hildegards von Bingen. - Münster, 2013
Smirnova, Victoria. - L'exemplum médiéval dans une perspective codicologique (13e-15e siècle). - In: Revue Mabillon, t. 24 (= t. 85), 2013, S. 27-59, hier S. 44