Les descriptions suivantes sont disponibles pour ce manuscrit

  • Pellegrin Elisabeth, Manuscrits latins de la Bodmeriana, Cologny-Genève 1982, pp. 66-79.
    (Description standard, affichée actuellement)
  • Huot François O.S.B., Les manuscrits liturgiques du canton de Genève, Freiburg 1990, 
(Iter Helveticum, Subsidia 19), S. 450-463.
    Voir la description additionnelle
  • Wetzel René, Deutsche Handschriften des Mittelalters in der Bodmeriana, Cologny-Genève 1994, S. 213-215.
    Voir la description additionnelle
Cologny, Fondation Martin Bodmer, Cod. Bodmer 30
Creative Commons License

Pellegrin Elisabeth, Manuscrits latins de la Bodmeriana, Cologny-Genève 1982, pp. 66-79.

Titre du manuscrit:
  • Calendarium
  • Biblia latina: Liber Psalmorum
  • Cantica biblica
  • Orationes, Hymni, etc.
Origine: Allemagne du Sud
Support: Parch.
Volume: 163 ff. + 16 ff. de papier blanc (f. 153v blanc)
Format: 227 x 157 mm
Numérotation des pages: Quelques traces d'une ancienne foliotation, le plus souvent rognée, qui devait commencer au f. 11: le f. 22 actuel étant numéroté 12.
Composition des cahiers: Deux parties.
Reliure: Allemande datée de 1569, sur ais de bois biseautés à l'intérieur des plats, peau de truie estampée à froid de plusieurs encadrements de filets, entrelacs, fins rinceaux arrondis ou losangés et de divers motifs, parmi lesquels des bustes féminins avec légendes: Prvden[tia] et Lvcre[tia] (?); la date 1569 est estampée dans la bordure latérale droite du plat supérieur; traces de fermoirs de peau blanche cloutés.
Sommaire:
  • f. 1 (add. du XIIIe s.): Orationes (latine et germanice).
    pas de titre.
    • 1. Aue Maria peto misericordiam tuam fenestra (?) in celo (audessus: Sancta Maria). Aue Maria peto misericordiam tuam
      lignes 3-16, texte allemand: So man agest oder in noten ist. So sal man uasten den mandag in der erste wochen …–… lesen di siben selme.
      (latin): beatus vir. angelus domini astiti et lumen refulsit
      Solue iubente deo terrarum Petre cathenas qui facis ut pateant celestia regna beatis.
    • 2. (add. d'une autre main): Deus qui beatum Petrum apostolum a uinculis absolutum illesum (?) abire fecisti … (2 lignes).
  • f. 2-7v: Calendarium
    On y remarque plusieurs saints allemands et des régions voisines, Suisse et Alsace: Cunibert, évêque de Cologne (11 mars), Walburge, abbesse de Heidenheim (1er mai), Ulrich, évêque d'Augsbourg (4 juillet), Willibald, évêque d'Eichstädt (7 juillet), Verena, vierge à Zurzach (Suisse) (1er septembre), Magnus, abbé de Füssen (Souabe) (6 septembre, un autre Magnus au 10 août et « Magnus confessor » au 7 novembre), Wenceslas, duc de Bohême (28 septembre), Géréon de Cologne (10 octobre), Burchard, évêque de Wurzbourg (14 octobre), s. Gall (16 octobre), Othmar, abbé de Saint-Gall (16 novembre), Odile, abbesse de Hohenbourg (Alsace) (13 décembre). Le nom de s. Dominique, canonisé en 1227, est ajouté d'une autre main au 4 août, et celui d'Adrien, martyr au 8 septembre (cf. la prière qui lui est dédiée au f. 83v). Plusieurs obits sont ajoutés d'une main plus récente (XIIIe ou XIIIe-XIVe s.), peut-être celle d'un possesseur, f. 3 (5 mars): « Rupertus fr[ater] meus k[arissi]m[u]s »; f. 3v (17 avril): « fr[ater] Cunradus de Rinauwe amantissimus confessor meus »; f. 7 (16 novembre) en marge: « Osanna soror mea karissima »; (22 novembre): « Wernherus marcgrauii [sic] ».
  • f. 8 (add.): [S. Gregorivs Magnvs (?): Oratio]
    pas de titre. Domine exaudi oracionem meam quia iam cognosco tempus meum prope esse …–… (la fin manque): Depreco domine et suplico ut exaudias deprecat[ionem meam]. Qui uiuis et regnas.
    • éd. D. H. Turner, The prayer-book of archbishop Arnulph II of Milan, dans Revue bénédictine, LXX, 1960, p. 373-374 ligne 30.
  • (add. d'une autre main): Oratio
    >Orationes de pas[cha]< Domine Iesu Christe per sanctam circumcisionem tuam circumcide me a cunctis uiciis …–… famuli tui N. ab omni purgatorii pena. Amen (8 lignes).
  • f. 9: (add.) [Orationes pro defunctis]
    • 1. Liberator animarum deus suscipe hanc orationem quam tibi offero pro anima famuli tui N … (20 lignes)
    • 2. Hymnus « Gloria » (Chevalier, Repertor. hymnol. 7280) avec add. à la suite des deux « misere nobis » (ligne 4): et animabus omnium fidelium defunctorum, et à la fin: Christe resurgens ex mortuis iam non moritur … (3 lignes).
    • 3. (add. rognée au bout): >postea leg hos/< Domine ne in fu[rore] .i. Laud[amus] dominum omnes. …–… (diverses prières indiquées par leurs incipit). ut anime mee apud deum impetrent ueniam omnium delictorum meorum. Amen.
  • f. 10 (add.): Proverbes métriques en allemand, peut-être œuvre du signataire: Conrad. Ein můre fun din ǒgen, ein want fur din munt …–… wize folge im (?) daz min rat. Gedenke eins Cůnrat. Amen. (11 lignes).
    (add. d'une autre main): >Sabbato lectio prima< O beata fiducia. O tutum refugium mater Dei est mater mea …–… saluator mundi est frater noster. (11 lignes).
  • f. 11-121: Biblia latina: Liber Psalmorum
    > Incipit liber r. [sic] psalmorvm David regis < Beatvs vir qui non abiit in consilio …–… omnis spiritus laudet dominum.
    Additions contemporaines et du XIVe s. (surtout antiennes).
    • f. 17v (Ps. 13 [Ps 13]) marge infér. an. Tu domine seruabis nos et custodies nos … (4 lignes).
    • f. 36v (Ps. 37 [Ps 37]) marge supér.: an. Reuela domino uiam tuam … (2 lignes)
      marge infér.: In laud. an. Miserere mei deus. ps. Ipsum. an. Intellige clamorem meum domine … (7 lignes)
    • f. 47v marge supér.: an. Deus deorum dominus locutus … (2 lignes).
    • f. 83v à la suite du ps. 100 [Ps 100]: Oratio Pr[est]a q[uesumu]s omnipotens deus ut qui beati Adriani martyris tui natalicia colimus …–… ut que temporaliter gerimus perpetua saluacione capiamus. per. (6 lignes).
    • f. 95 à la suite du ps. 108 [Ps 108]: >Sabbato lectio prima< O beata Maria quis tibi digne ualeat iura gratiarum et laudum preconium …–… pro populo Dei que meruisti benedicta proferre precium mundi. (16 lignes).
  • f. 121-128: Cantica biblica
    >Cant[icvm] anne [sic]< Confitebor tibi domine quoniam iratus es michi … (Is. XII, 1-6 [Is 12+1]).
    • f. 121v: Canticum Ezechiae (Is. XXXVIII, 10-20 [Is 38+10]).
    • f. 122: Canticum Annae (Reges, I, 2 [1Ki 1+2]).
    • f. 123: Canticum Moysi (Exod. XV [Ex 15]).
    • f. 124: Canticum Habacuc (Hab. III [Hab 3]).
    • f. 125-127v: Canticum Moysi (Deuteron. XXXII [Deut 32]).
    • f. 127v-128: Hymnus trium puerorum (texte abrégé). Benedicite omnia opera …–… Benedictus es domine in firmamento celi et laudabilis et gloriosus et et superexaltatus in secula (Daniel, III, 57-88, 56 [Dan 3+57]).
  • f. 128-129: Hymnus: Te Deum (Chevalier, Repert. hymnol. 20086).
  • f. 129-129v: Cantica biblica: Canticum Zachariae (Luc., I, 68-79 [Lc 1+68]).
  • f. 129v: Oratio dominica
  • f. 129v-130: Symbolum Apostolorum
  • f. 130-130v: Cantica biblica
    • f. 130: Canticum sanctae Mariae ad Vesperam (Luc. I, 46-55 [Lc 1+46]).
    • f. 130-130v: Canticum Simeonis (Luc., II, 29-32 [Lc 2+29]).
  • f. 130v-131v: Symbolum Athanasianum (la dernière phrase manque): … qui uero mala in ignem eternum
  • f. 132-137v: Hymni liturgici
    Certains sont incomplets.
    • 1. >In aduentu ad mat. Y[mn]us.< Verbum supernum prodiens a patre … (Chevalier, n° 21391).
    • 2. Vox clara intonat obscura … (Chev. n° 22199).
    • 3. Christe redemptor omnium ex patre … (Chev. n° 2960).
    • 4. A solis ortus cardine ad usque terre … (Sedvlivs, Chev. n° 26).
    • 5. f. 132-132v: Hostis Herodes impie … (Sedvlivs, Chev. n° 8073).
    • 6. f. 132v: A patre unigenitus ad nos … (Chev. n° 14).
    • 7. Summi largitor premii … (Chev. n° 19716).
    • 8. Iam Christe sol iusticie mentis dehiscant … (Chev. n° 9205).
    • 9. f. 132v-133: Pange lingua gloriosi prelium certaminis … (Fortvnatvs, Chev. n° 14481).
    • 10. f. 133: Lustra sex qui iam peracta … (Fortvnatvs, Chev. n° 10763).
    • 11. f. 133-133v: >In Pascha< Aurora lucis rutulat [sic] celum laudibus … (Chev. nos 1644 et 18831).
    • 12. f. 133v: >In ascensione< Eterne rex altissime redemptor … (Chev. n° 654).
    • 13. >In Pent[ecosten]< Iam Christus astra ascenderat regressus … (Chev. n° 9215).
    • 14. f. 133v-134: Adesto sancta trinitas par … (Chev. n° 487).
    • 15. f. 134: O trinitas laudabilis et unitas … (Chev. n° 13829).
    • 16. Vrbs beata Ierusalem dicta … (Chev. n° 20918).
    • 17. Aangulare [sic] fundamentum lapis Christus … (Chev. n° 1081).
    • 18. >Innocent[es]< Caterua matrum personat collisa deflens … (Chev. n° 2683).
    • 19. Doctor egregie Paule mores … (Elpis, Chev. n° 4791).
    • 20. f. 134v: >Ad uincula Petri< Iam bone pastor Petre clemens … (Elpis, Chev. n° 9196).
    • 21. [In honore s. Thomae Aquinatis] Thomas insignis genere claram ducem … (Chev. n° 20428).
    • 22. [In honore eiusdem] Lauda mater ecclesie Thome felicem … (Chev. n° 10213).
    • 23. (en marge): >Petri mar[tyris]< Aadest [sic] triumphus nobilis festumque … (Chev. n° 435).
    • 24. Exultet claro sydere fulgens … (Chev. n° 5815).
    • 25. f. 135: Salue crux sancta salue mundi gloria … (Chev. n° 17875).
    • 26. Eterne regi glorie deuota laudunt [sic] cantica … (Chev. n° 629).
    • 27. Lauda fidelis concio spine … (Chev. n° 10204).
    • 28. f. 135-135v: Pange lingua gloriosi corporis mysterium … (Chev. n° 14467).
    • 29. f. 135v: >S. Ioh[annes]< Antra deserti teneris sub annis … (Chev. n° 1214).
    • 30. O nimis felix meritique celsi … (Chev. n° 13311).
    • 31. f. 135v-136: Aurea luce et decore roseo … (Elpis, Chev. n° 1596).
    • 32. f. 136: Lauda mater ecclesia lauda Christi … (Odo Clvniacensis, Chev. n° 10210).
    • 33. Eterni patris unice nos pio uultu … (Odo Clvniacensis, Chev. n° 667).
    • 34. [In honore s. Dominici] Nouus athleta domini collaudetur Dominicus … (Chev. n° 12389).
    • 35. f. 136-136v: [In honore eiusdem] Ymnum noue leticie dulci productum … (Chev. n° 8285).
    • 36. f. 136v: Magne Pater Augustine preces nostras suscipe … (Chev. n° 10968).
    • 37. Celi ciues applaudite et uos fratres concinite … (Chev. n° 3471).
    • 38. Tibi Christe splendor patris uita uirtus … (Rabanvs Mavrvs, Chev. n° 20455).
    • 39. f. 136v-137: Christe is (?) sanctorum decus angelorum auctor [sic] humani … (Rabanvs Mavrvs, Chev. n° 3000).
    • 40. f. 137: [In honore s. Vrsulae et XI milium uirginum] Gaude celestis curia que uirginum … (Chev. n° 6735).
    • 41. [In honore XI milium uirginum] Fit porta celi peruia referta pIena gloria … (Chev. n° 6348).
    • 42. >Omnium sanctorum ad mat. Y[mn]us< Iesu saluator seculi redemptis ope subueni … (Chev. n° 9677).
    • 43. f. 137-137v: Christe redemptor omnium conserua tuos famulos … (Chev. n° 2959).
    • 44. f. 137v: Katherine collaudemus uirtutum insignia … (Chev. n° 2693).
    • 45. Pange lingua gloriose uirginis martirium … (Chev. n° 14454).
    • 46. [In honore s. Catharinae] Presens dies expandatur in eius preconium … (Chev. n° 15310).
    • 47. Alma redemptoris mater que peruia celi … (Chev. n° 861).
    • 48. Aue stella matutina peccatorum medicina …–… incomplet ou mutilé: O sponsa dei electa esto nobis uia ad eterna gaudia // (str. 3 - Chev. n° 2135).
  • f. 138-138v: Orationes liturgicae
    précédées, f. 138, de quelques recommandations en allemand. Swer sines (? ou « Eines» » (?)) frundes sele erlosen wil uzer aller not der lese … (6 lignes en allemand).
    Animam meam dilectam tradidi in manus iniquorum … (Responsum, éd. Migne, P.L. 86, col. 574).
    Dar nach sprich Pater noster zu dimitte nobis suche eine venie … (5 lignes en allemand).
    Insurrexerunt in me uiri iniqui absque misericordia quesierunt
    O sancta saluatoris anima omnium animarum purissima
  • f. 138v-139v: [Orationes in psalmos]
    Primum psalterium est: Deus Deus meus respice [Ps. 21 [Ps 21]] - Iste ps. repetendo legatur usque ad consummacionem …–… in cruce sic dicens. Oracio.
    • f. 139 Domine Iesu Christe suscipe hos psalmos ad laudem et honorem nominis tui
      (en bas): Sextum psalterium ps. Quicumque wlt [Symbolum Athanasianum]. Oratio. O clemens et piissime Deus oramus ut propter ineffabilem potentiam tuam
    • f. 139v (dernière prière): Oratio. Domine lhesu Christe exaudi preces meas propter honorem omnium fidelium
  • f. 139v-141: >Psalterium de beata Virgine< Sancta Maria Dei genitrix mitissima precor per amorem unigeniti filii tui
    Suite de prières.
    • f. 141 (dernière prière): Omnipotens sempiterne Deus qui gloriosissime uirginis et matris tue Marie corpus …–… et ab omni malo anime et corporis erui mereamur.
  • f. 141-145: >Hore defunctorum< Ad matutinas. Domine labia. Deus in adiutorium …–… Venite exultemus. Dolores in fe.
    Ymnus. Iesu redemptor seculi uerbum patris altissimi … (Chevalier, n° 9649).
    plus bas: Lectio Ia. Pater noster. Ostende eis domine
    • f. 141v: Lectio IIIa
    • f. 142: Ymnus. Deus ignee fons animarum duo qui socias elementa uiuorum ac mortuorum … (Chevalier, n° 4442 ou 4443, incomplet).
    • Suite de prières:
    • f. 142v: Da quesumus domine animabus eorum misericordiam tuam
    • f. 145: (dernière prière): Deus cui omnia uiuunt et cui non pereunt moriendo corpora nostra …–… nec auris audiuit nec in cor hominis ascendit que preparasti deus diligentibus te.
  • f. 145-147v: >Psalterium de passione<
    • f. 145-146v: [Petrvs Damianvs: Preces]
      • 1. f. 145-145v: Oratio XXVI
        Mediator Dei et hominum domine lhesu Christe qui ueram carnem …–… merear resurgentis in gloria. (éd. Migne, P.L. 145, col. 927).
      • 2. f. 145v-146: Oratio XXVII
        Beatus uir. Si pietatem tuam omnipotens Deus et mitissime …–… et inhabitator assiduus (éd. cit. col. 927-928).
      • 3. f. 146-146v: Oratio XXV
        Beati quorum. Cum crucem dilectissimi filii tui omnipotens pater …–… (avec variantes): nec abicias ancillam tuam pro qua tradere dignatus es filium tuum ad passionis et mortis penam (éd. cit. col. 926).
    • f. 146v-147v: [Orationes ad S. Crucem]
      Quid glo. In iubilo cordis et amme saluto te sancta crux decus et redemptio
      • f. 147: Ps. Petrvs Damianvs: Oratio XXX
        Domine Iesu Christe gloriose conditor mundi qui cum sis splendor glorie …–… semper sim adiutorio consolata (éd. Migne, P.L. 145, col. 929).
    • f. 147-147v: O bone rex diu desiderate et iam concupiscenti
    • f. 147v: Concede queso mihi omnipotens Deus ut uulnera unigeniti tui memoriam …–… et tuo semper faciant amore feruentem. Respice q[uesumu]s domine per eundem.
  • f. 147v, 154-154v: Verba seniorum (= Vitae Patrum, liber V, extraits).
    pas de titre.
    • 1. Dixit abbas Iohannes pusille stature. Ego uolo monachum uel hominem ex omnibus uirtutibus …–… f. 154: tibi esse proxima morti [sic] omni die (libellus I § 8, éd. Migne, P.L. 73, col. 855C-856A).
    • 2. Dixit abbas Auagrius [sic]. Cum sedes in cella tua …–… f. 154v: et noxias cogitationes effugias (libell. 3 § 3, éd. cit. col. 860D-861B).
    • 3. Dixit abbas Helias. Ego tres timeo unam …–… proferenda est sententia (3 lignes; libell. 3 § 4; éd. cit. col. 861B).
    • 4. Dixit abbas Ammonas. Vade talem fac cogitationem tuam …–… saluus esse poteris (libell. 3 § 2, éd. cit. col. 860C-D).
    • 5. Dixit abbas Vrsicius [sic]. Puto quia nisi homo bene custodierit …–… incomplet: locum et supplantet [sic] eum (libell. II § 37, éd. cit. col. 938B).
  • f. 154v-156: [Meditationes in hebdomada]
    >In die dominico hec meditanda sunt< Dominico die uacet homo meditacioni celestium contemplando // f. 155 // oculis cordis omnia iocunda
    • f. 155: Feria secunda
    • f. 156: Feria sexta In hiis quatuor uirtutibus scilicet obediencia, pacientia, humilitate et caritate.
      Sabbato diligenter mente reuoluat omnia gaudia beate uirginis …–… quanta utique pro Dei amore in terris sustinuerunt.
  • f. 156v: [Sententiae (?)]
    • 1. Continuata memoria dominice passionis precipue super omnia illuminat intellectum …–… In singulis igitur horis diei singule meditaciones habende sunt de Christi passione. (15 lignes).
    • 2. Hec quatuor subtrahunt homini diuinam gratiam. Primum est quod homo non exocupat se ad percipiendum gratiam Dei …–… magnorum auctrix efficitur donorum (7 lignes).
  • f. 156v-157v: >Decem precepta< Ascende ad me in montem et dabo tibi duas tabulas lapideas et legem et mandata que doceas filios lsrael (cf. Exod. XXIV, 12 [Ex 24+12]). Hec uerba dixit Moysi et secundum beatum Augustinum in // f. 157 // prima tabula scripta fuerunt tria precepta que ordinant nos ad Deum …–… Et est probabile quod retulit omnia opera ad nos eum in mundum uenerit propter nos.
  • f. 148-153: [Orationes et Hymni]
    pas de titre.
    mutilé?: // Domine exaudi. Domine Iesu Christe fili Dei uiui per sanctam passionem tuam et per sanctum mysterium corporis
    suite de prières commençant: Domine Iesu Christe
    • f. 148v (dernière prière): Domine Iesu Christe fili Dei uiui qui temetipsum exinanisti qui prepotens …–… f. 149 ligne 1: facias gaudere in eterno gaudio. Qui uiuis.
    • Hymni
      • 1. >Ymnus< lhesu nostra redemptio amor et desiderium Deus creator omnium … (Chevalier, n° 9582).
        suivi de cette prière, titre: >Hanc orationem dicas in fine XV dierum cum partus (?) finieris.< Suscipe domine Deus omnipotens deus hodie hos psalmos quos ego indigna peccatrix
      • 2. f. 149-149v: >Sequentia de beata uirgine M[aria]< Hodierne lux diei celebris in matris Dei agitur memoria … (Chevalier, n° 7945).
      • 3. f. 149v-150: Alia Iubilemus in hac die quam regine celi pie dicauit
      • 4. f. 150: Alia. Aue uirgo uirginum aue lumen luminum … (Chevalier, n° 2261).
      • 5. f. 150-150v: Alia. Tibi cordis in altari decet preces immolari uirgo … (Chevalier, n° 20459).
      • 6. f. 150v: >Sequencia< Aue Maria gracia pIena. Dominus tecum uirgo serena … (Chevalier, n° 1879).
      • 7. f. 150v-151: >De annunciacione< Mittit ad uirginem non quemuis angelum sed fortitudinem … (Chevalier, n° 11653).
      • 8. f. 151-151v: >de sancto spiritu< Sancti Spiritus assit nobis gratia. Que corda nostra sibi faciat … (Chevalier, n° 18557).
      • 9. f. 151v: >de sancto spiritu Sequen[tia]< Veni sancte spiritus et emitte celitus … (Chevalier, n° 21242).
      • 10. >alia Sequen[tia]< Verbum bonum et suaue personemus illud aue …–… mutilé: aromatum uirga fumi angelorum domina // (5e quatrain, fin - Chevalier, n° 21343).
        Deux feuillets manquent?
        • f. 152 (prière ?), mutilé: // opus operata est in me. ps. Beatus uir. Vs. Erue a fra[mea] [Ps. 21,21 [Ps 21+21]] an[tiphona] In II [Nocturn]o (?). Mittens hec mulier
          (ligne 6): >Responsorium Tempore paschali< Missus est Gabriel angelus ad Mariam uirginem desponsatam Ioseph nuncians ei uerbum uocabitur filius Dei (cf. Luc. I, 26-35 [Lc 1+26]). Spiritus. Gloria. Et uirtus. an[tiphona]. Beata Dei genitrix Maria uirgo perpetua … (4 lignes).
      • Hymni
      • 11. f. 152-152v: >an[tiphona]< Alma redemptoris mater quem de celis misit pater … (Chevalier, n° 862).
      • 12. f. 152v-153: >De natiuitate S[ancte] M[arie]< Natiuitas Marie uirginis que nos lauit a labe criminis …–… ut optatum in celis brauium nobis detur. (Chevalier, n° 11881).
        • f. 153: [Oratio]
          texte: O sacrum conuiuium in quo Christus sumitur recolitur memoria passionis eius mens impletur gratia et future glorie nobis pignus datur. alleluia.
    Cf. supra après le f. 147 pour les f. 154-157v.
  • f. 158-159: [De septem psalmis paenitentialibus]
    >VII ps[almi] Penetentiales [sic]< (prol.): Adesto meis precibus pius pater et misericors domine et noli me peccatricem …–… super me misericordiam tuam domine Deus (3 lignes).
    (texte): P[salmus] Domine ne in. [ps. VI]. Qui tollis peccata mundi domine tolle peccata mea que contraxi in mundo …–… Domine exaudi. II [ps. CXLII] libera me de dyabolice decepcionis uoragine ut te sine fine laudare merear. Amen.
  • f. 159: [Oratio]
    >Pro caris tuis< Memento eciam domine piisslme famulorum famularumque tuarum nostrum carorum meorum … (5 lignes).
  • f. 159-161: Hymni
    • 1. f. 159-159v: >alia Sequencia< Aue uirgo gloriosa celi iubar mundi rosa … (Chevalier, n° 2205).
    • 2. f. 159v: >Item alia sequentia< Stella maris o Maria expers paris parens pia … (Chevalier, n° 19456).
    • 3. f. 159v-160: Mater patris nati nati nata speciali[s] aduocata … (Chevalier, n° 11350).
    • 4. f. 160: Salue sancta Christi parens salus uirgo labe carens … (Chevalier, n° 18178).
    • 5. f. 160-160v: Saluatoris mater pia mundi huius spes Maria … (Chevalier, n° 17821).
    • 6. f. 160v-161: Aue preclara maris stella in lucem gencium Maria … (Chevalier, n° 2045).
  • f. 161-162v: >Sermo de purgatorii [sic]<
    Volo dilectissimi ut res dilectioni uestre innotescat unde negligencium ignauia perhorrescat et Deo deuote seruitium (sic pour: feruentium?) mens hilarescat.
    Quidam genere et opibus preditus obiit cuius exequiis
    …–… ad illa gaudia quandoque peruenietis ubi licet in eternum exultare et Deo placebit in nobis habitare. Que scilicet gaudia oculus non uidet nec in cor hominis as. q. (que?) (même texte, sans la dernière phrase, dans le ms Vatican Pal. lat. 619 (fin XIIe s.), f. 59v-60v).
  • f. 162v-163: Hymni
    • 1. >Alia Sequencia< Aue mundi spes Maria gratia aue mitis aue pia … (Chevalier, n° 1974).
    • 2. f. 163: >Seq[uentia]< Saue (sic pour: Salue) mater saluatoris uas electum uas honoris … (texte incomplet: str. 1-4 et 11-13 - Chevalier, n° 18051).
  • f. 163-163v: Carmen (germanice)
    pas de titre. Ich wil uch sagen mere (« sagen », raturé) / sprach ein nůnne gůt
    • f. 163v, v. 21: Der hohe meister Diderich (Dietrich de Freiberg, vers 1250-1320).
      v. 30: Der meister Hechart (Maitre Eckhart, † 1328).
    aldar hat sich ein kaffen al / in daz wesen gar / Scheiden. (45 vers).
    éd. d'après ce manuscrit:
    • G. Heofler, art. cit. supra, 1870, p. 97-99.
    • E. Krebs, Meister Dietrich (Theodoricus Teutonicus de Vriberg). Sein Leben, seine Werke, seine Wissenschaft (Beiträge zur Gesch. der Philos. des Mittelalters, V, Heft 5-6), Münster, 1906, p. 148.
    d'après Höfler:
    • L. Sturlese, Alle origini della mistica speculativa tedesca. Antichi testi su Teodorico di Freiberg, dans Medioevo. Rivista di storia della filosofia medievale, III, 1977, p. 31-32. (L'auteur n'a pu utiliser ce manuscrit qu'il n'a pas retrouvé.)
  • f. 163v: [Oratio]
    (le premier mot est effacé): [O (?)] creator et redemptor domine Ihesu Christe qui ad passionem iturus …–… et tribulacionis ac angustie et hic et in futuro clementer conseruare digneris. Qui ui. (13 lignes).
Origine du manuscrit: Allemagne du Sud; quelques textes: prières, poèmes, recommandations, etc., ou passages en allemand sont intercalés aux f. 1, 10, 138 et 163-163v; le calendrier des f. 2-7v contient de nombreux noms de saints allemands; un des obits ajoutés au XIIIe s. cite un frère Conrad de Rheinau (abbaye du diocèse de Constance, canton de Zurich), et un margrave Wernher, peut-être Wernher von Habsburg-Laufenburg († avant 1253 (Note: Cf. Dictionnaire historique et biographique de la Suisse, III, Neuchâtel, 1926, p. 733.)) dont la famille obtint l'avouerie de l'abbaye de Rheinau, le manuscrit serait donc originaire de la région de Constance. Noter que dans la 2e partie, f. 132-163v, certaines prières sont mises au féminin, elle proviendrait d'un couvent féminin, peut-être dominicain, de Souabe ou du haut Rhin (cf. C. Höfler, et L. Sturlese, art. cit. infra ).
Provenance du manuscrit:
  • Possesseurs: A. (ou " Sr " ?) de Palmer, 1805 (nom inscrit avec la date au bas du f. 1). Une petite coupure d'un catalogue anglais, imprimé en italique sur papier bleu, portant le n° 38: Psalter written and illuminated in southern Germany circa 1200, est jointe au manuscrit.
  • Le comte Franz von Thun Hohenstein de Tetschen-sur-Elbe (Note: Cf. Jaroslav Fürst von Thun und Hohenstein, Beiträge zur unserer Familiengeschichte, Tetschen-a.-d.-Elbe, 1925; Genealogisches Handbuch des Adels. Gräfliche Häuser A, IV, Limburg-a.-d.-Lahn, 1957, p. 425-426.) (Bohême), dont l'ex-libris gravé et armorié, avec la légende: Ex libris franc. com. a thvn hohenstein tetschen, est collé au verso du plat supérieur, il s'agit soit de Franz (1809-1870), soit de Zdenko Franz (1842-1906).
  • Le major J. R. Abbey († 1969), n° 7078, acquit le manuscrit le 27 mars 1961, sans doute chez Kraus (Catalogue 88, s.d., n° 7), d'après cette note au revers du plat inférieur: J. A. 7078 / 27. 3. 1961 (ex-libris collé au verso du plat supérieur).
Acquisition du manuscrit: Acquis par Martin Bodmer en décembre 1970 chez Sotheby (catalogue du 1er décembre 1970, n° 2865).
Bibliographie:
  • C. Hoefler, Gedicht auf Meister Eckhart, dans Germania. Vierteljahrsschrift für deutsche Altertumskunde, Vienne, XV, 1870, p. 97-99.
  • Catalogue 88. Fifty mediaeval and Renaissance manuscripts H. P. Kraus, New York, s.d., p. 16-18, n° 7, et pl. en couleur des f. 1v, 10v, 11, et 46v (et non 45v).
  • Catalogue of the celebrated library of the late Major J. R. Abbey. The seventh portion , Sotheby, Londres, 1 December 1970, p. 18-20, n° 2865, pl. 5 et 6 = f. 8v et 47 (et non 11).
Unité codicologique: 1) f. 1-131; f. 2-7v et 11-131v
Période: XIIe-XIIIe s. (vers 1200)
Incipit-repère: f. 12: // terminos terre
Composition des cahiers: Cahiers: f. 1-7: quaternion dont le f. 1 manque, f. 8-10: binion dont le f. 3 manque, f. 11-82: 9 quaternions, f. 83-91: quinion dont le dernier f. manque ou dont le premier a été ajouté sur onglet, f. 92-131: 5 quaternions; pas de signatures ni réclames.
Mise en page: Justification, f. 11-131v: 165 x 105-110 mm. 21 lignes, sauf f. 85v-131: 20 lignes, f. 131v: 22 lignes, f. 1: 27 lignes + 2 lignes d'une petite écriture, f. 8: 33 lignes + add. de 8 lignes, f. 9: 44 lignes, f. 10: deux add. de 11 lignes chacune. Réglure à la mine de plomb.
Type d'écritures et copistes: Ecritures gothiques en général assez arrondies et soignées, plus ou moins grosses dans les additions; plusieurs mains, notamment dans les additions.
Décoration:
  • Quelques titres rubriqués;
  • f. 11-131v: titres en capitales imitant l'onciale alternées bleues et rouges, parfois ornées d'un léger filigrane;
  • initiales peintes, notamment aux f. 11, 47, 84 et 96: grandes initiales sur fond bleu bordé d'or, à rinceaux de couleurs, palmettes, feuillages et animaux;
  • f. 26v, 37, 57v, 70 et 82: grandes initiales d'or à entrelacs d'or sur fond de couleur; les autres initiales sont d'or bordé de rouge sur fond de couleur et or, parfois ornées d'animaux et prolongées en marge par des filigranes ornées de profils humains ou de têtes d'animaux.
  • Dans la marge inférieure du f. 42v petit croquis d'un quadrupède rehaussé de rouge et de bleu.
  • Plusieurs peintures à pleine page: f. 1v, David jouant de la harpe, f. 8v, Annonciation, f. 9v, Nativité, f. 10v, abbé mitré et nimbé tenant une crosse et un livre (s. Benoît ?), f. 46v, Ascension, f. 95v, Assomption de la Vierge.
  • Le calendrier, f. 2-7v, s'inscrit dans une double arcade or et argent, ornée en haut, à chaque page, des lettres " kl " enluminées, du signe du zodiaque correspondant peint dans un demi-cercle, et d'une peinture circulaire représentant les travaux des mois.
Ajouts: Plusieurs additions: f. 1, XIIIe s.; f. 8: XIIe-XIIIe s., et en bas 8 lignes du XIVe s.; f. 9: fin XIIIe s.; f. 10 et 95: XIIIe s.; additions du XIVe s. dans les marges supérieures ou inférieures des f. 13v, 16v, 17v, 28, 29, 30v, 36v-37, 38v, 40, 47v, 49v, 50v, 52, 53v, 54, 57v.
Rares corrections contemporaines et du XIIIe s.
Unité codicologique: 2) f. 132-163
Période: XIVe s.
Incipit-repère: f. 133: // ars ut artem falleret
Numérotation des pages: Les f. 147-163 sont à lire dans l'ordre suivant: 147, 154-157, 148-153, 158-163.
Composition des cahiers: Cahiers: f. 132-137: quaternion dont les deux premiers ff. manquent, f. 138-145: quaternion, f. 146-147 et 154-155: binion, f. 148-153: quaternion dont deux ff. manquent, peut-être après le f. 151 (lacune dans le texte), f. 156-157: bifolio, f. 158-163: ternion.
Mise en page: Justification: 170-180 x 120-130 mm. F. 132-145: 30 lignes, f. 146-157v: 25 lignes, f. 158-163: 26 lignes. Réglure à la mine de plomb.
Type d'écritures et copistes: Ecritures gothiques soignées, plus ou moins grosses et allongées, plusieurs mains:
Décoration:
  • Quelques titres rubriqués;
  • initiales et initiales dans le texte rubriquées.
Ajouts: Rares corrections contemporaines et du XIIIe s.