Basel, Universitätsbibliothek, A VIII 2
Creative Commons License

Aus: HAN. Verbundkatalog Handschriften - Archive - Nachlässe, 2018.

Manuscript title: Sermones capitulares Cartusiensium
Date of origin: 1504-1505
Former shelfmark: Kartause Basel, Bibliotheca antiqua, D lxxviii (alt)
Support: Papier
Extent: 1 Band (85 Blätter)
Format: 21,5 x 15,5 cm
Foliation: Moderne Bleistiftfoliierung: 1-85.
Collation: (VII-2)12 + 6 VI84 + (I-1)85. Das vorderste Blatt der ersten Lage ist als Spiegel in den vorderen Deckel geklebt, sein Gegenstück nach Bl. 12 abgeschnitten; das zweite Blatt der letzten Lage ist als Spiegel in den hinteren Deckel geklebt.
Page layout: Schriftraum 14,5-15,5 x 11-11,5 cm mit rosa Tinte begrenzt und liniiert, 28 Zeilen.
Writing and hands: Äusserst regelmässige Textualis, geschrieben 1405-1505 (cf. Einträge 61v und 85r) von Johannes Loy Spilman de Lindow OCart. Schäfte der obersten und untersten Zeilen verlängert.
Decoration:
  • Rubriziert, rote Titel und Strichelung. Die Notiz auf 1v ganz rot.
  • Initialen: Initialen abwechselnd rot und blau, meist mit einfachem Fleuronné in rosa, hie und da Gesichter.
Binding: Holzdeckel, auf drei Seiten zum Schnitt hin mittig abgeschrägt, mit braunem Leder überzogen. Vorne und hinten mit vierfachem Streicheisen gezogenes Rautenmuster, Rosetten an den Schnittstellen, Blumenstock mit herzförmiger Wurzel in den Feldern und zu den erhabenen Bünden hin. Altes Papierschild am Buchrücken. Zwei Hakenschliessen. Rotes Ledersignakel am vorderen Schnitt.
Main language: Lateinisch
Contents:
  • 1r Titel, Inhaltsangabe Ti. Capitulares sermones. continens capitulares sermones iuxta formam ordinis Carthusiensium editos partim a quodam Hieronymo eiusdem ordinis monacho professo, partim vero a venerabili patre Henrico Kalkar dicti ordinis aliquot domorum pastore sive priore.
  • 1v Einleitung Notandum quod sermones sive collaciones capitulares in presenti libello contente tripharie ea intencione ita ordinate sunt ut primo anno post bisextum in quo nunc sumus videlicet 1505 legatur prima collacio …–… Quod tantummodo est alterandum omni anno semel in festo concepcionis gloriose virginis Marie.
  • 2r-33v Hieronymus Brünick de Lignitz OCart: Sermones capitulares >In nomine sanctissime trinitatis feliciter incipiunt collaciuncule in deputatis solemnitatibus iuxta celeberrimi Carthusiensis ordinis statuta in capitulo patrum faciende, per quendam immeritum fratrem Ieronimum Brönick de Lignitz Cartusia. Collecte ad mandatum v. patris prioris in correria. De immaculata concepcione gloriose virginis collacio prima< Quis ex vobis arguet me [Joh 8,46]. Venerandi in Christo patres ac domini preceptores dignissimi, quamvis ut verum fatear de presenti solemnitate collacione facienda ex statutorum sanctionibus non admonemur
    • (3v) >In festo concepcionis gloriose virginis Marie collacio secunda< Macula non est in te [Cant 4,7]. Ita scribitur canticorum quarto et solemniter cantatur legiturque crebrius ad honorem immaculatissime dei genitricis nedum in ordine nostro sed et in universo mundo. De quibus verbis collaciunculam
    • (4v) >Tercia collacio. In festo concepcionis gloriose virginis Marie< Fac mecum signum [Ps 85,17]. His nempe verbis virgo sanctissima ad filium suum loquens liberius uti poterit
    ut gaudeamus profuisse nomen in sempiternum. Amen.
    Je drei Predigten De immaculata conceptione gloriosae virginis, In nativitate domini, In epiphania domini, In festo purificationis Mariae, In annuntiatione, In die sancto paschae, De ascensione domini, In festo pentecostes und In festo sancti Iohannis Baptistae.
  • 33v-44r Henricus Arnoldi de Alveldia OCart: Sermones capitulares sex >Notandum est quod proximi sequentes sex sermones capitulares non sunt auctoris presentis scilicet patris Ieronimi quia tempore eius festum visitacionis virginis Marie nondum erat institutum nec festum beate Margarethe apud eum solemne. Ideo hic inseruntur sermones venerabilis patris Heinrici quondam priorus huius domus. Collacio prima de festo visitacionis virginis Marie< Magnificat anima mea dominum [Luc 1,46]. Verba hec ipsa in capite cantici novi sunt quod hodie in psalterio decacordo
    • (37v) >De sancta Margaretha virgine et martire patrona nostra collacio capitularis prima< Non est talis mulier [Jdt 11,19]. Venerabiles et karissimi patres et fratres mei, quamvis verba hec ad litteram scripta sint de illa femina
    cuius miramur virtutes per eundem dominum nostrum Ihesum Christum qui cum patre qui tamen patre in unitate spiritus sancti vivit et regnat deus per omnia secula seculorum. Amen.
    Je drei Predigten De visitatione beatae Mariae virginis und De Margaretha.
  • 44r-61v Hieronymus Brünick (Brönick) de Lignitz OCart: Sermones capitulares >De sancta Maria Magdalena. Collacio prima< Surrexit et abiit [Matth 9,7]. Ista thematis verba felicem peccatricem Magdalenam (cuius festum agimus) tripliciter commendant …–… [61v ] Ubi deus pater et filius et spiritus sanctus in regno celorum trinus in personis unusque in essencia vivit et regnat in secula seculorum. Amen. >Expliciunt collaciones capitulares v. p. Ieronimi ut patuit in principio per fratrem Iohannem de Lindow anno 1504<
    Je drei Predigten De sancta Maria Magdalena, De assumptione gloriosissime virginis Marie, In nativitate gloriose virginis Marie, De sancto Michaele, De omnibus sanctis und De sancto Hugone.
  • 62r-64r Henricus Arnoldi de Alveldia OCart: Sermo capitularis >Sequentes collaciones capitulares collecte (exceptis tribus tantum) a venerabili patre Heinrico Kalkar quondam priore ordinis Carthusiensis in Colonia circa annum domini Mccc lxxxx faciende sunt post collaciones precedentes anno quarto scilicet bisextili ut fastidium vitetur et anima uberius hic verbo dei sacietur. Collacio prima capitularis de concepcione gloriose virginis Marie edita a venerabili patre Heinrico quondam priore huius domus< Sapiencia edificavit sibi domum [Prov 9,1]. Venerabiles et karissimi patres si in verbis premissis per sapienciam voluerimus accipere filium dei …–… nostris senciamus. Qui vivis et regnas etc.
  • 64r-75r Henricus Eger de Kalkar: Sermones capitulares >In nativitate domini nostri Ihesu Christi sermo v. p. Kalkar< Verbum caro factum est [Joh 1,14]. Illum magnum prophetam Ihesum potentem in opere et sermone qui de excelso celorum monte descendens …–… Ipso prestante qui est laudabilis et benedictus per eterna secula seculorum. Amen.
    Je eine Predigt In nativitate domini nostri Jesu Christi, In epiphania domini, In purificatione gloriosae virginis Mariae, In annuntiatione dominica, De resurrectione gloriosa domini nostri Jesu Christi, De admirabili ascensione domini nostri Jesu Christi, In die sancto pentecostes und De sancto Iohanne Baptista.
  • 75r-77v Henricus Arnoldi de Alveldia OCart: Sermones capitulares >De visitacione gloriose virginis Marie sermo v.p. Heinrici prioris quondam huius etc.< Ostende michi faciem tuam [Cant 2,14]. Ut aliquid virgini gloriosissime Marie eiusque filio gratum et nobis edificatorium loqui possimus
    • (76v) >De sancta Margaretha virgine et martire patrona nostra sermo v. p. Heinrici< Mel et lac sub lingua tua ... [Cant 4,11]. In his verbis venerabiles et karissimi patres ac fratres mei celestis sponsus suam dilectam sponsam sanctam Margaretham commendat …–… Qui cum patre in unitate spiritus sancti vivit et regnat deus per omnia secula seculorum. Amen.
      Je eine Predigt De visitatione Mariae und De sancta Margaretha virgine et martyre patrona nostra.
  • 77v-85r Henricus Eger de Kalkar: Sermones capitulares >In festo beate Marie Magdalene< Una est columba mea perfecta mea [Cant 6,8]. …–… perveniamus ad patriam claritatis eterne per Ihesum Christum salvatorem nostrum viventem et regnantem per omnia secula seculorum. Amen. >Expliciunt sermones Kalkar etc. 1505<
    Je eine Predigt In festo beatae Mariae Magdalenae, De gloriosae virginis Mariae assumptione, In nativitate gloriosae virginis Mariae, In festo sancti Michaelis archangeli, De omnibus sanctis und De sancto Hugone episcopo Lincolniensi.
  • 85v leer
Origin of the manuscript: Aus der Kartause Basel: 1r Titel, alte Signatur, Besitzeintrag D lxxviii. Liber Carthusiensium Basilee minoris und Inhaltsangabe, alles von der Hand des Georg Carpentarius OCart.
Acquisition of the manuscript: Eigent.: Öffentliche Bibliothek der Universität Basel
Bibliograph. Nachweise
  • Scarpatetti, Beat Matthias von. - Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anfang des Mittelalters bis 1550. Bd. 1. - Dietikon, 1977, Nr. 170
  • Steinmann, Martin. - Ungedruckte Beschreibung, 1977 (zugänglich im Sonderlesesaal)
Literatur
  • Vermeer, Hendrina B. C. Willemina. - Het tractaat 'Ortus et decursus ordinis Cartusiensis' van Hendrik Egher van Kalkar. - Diss. Leiden 1929, S. 25f. (diese Handschrift genannt).
  • Bruckner, Albert. - Scriptoria medii aevi Helvetica 10: Schreibschulen der Diözese Konstanz, Genf, 1964, S. 93
  • Rüthing, Heinrich. - Der Kartäuser Heinrich Egher von Kalkar 1328-1408. - Göttingen, 1967, S. 120
Online